เรียนถามเกี่ยวกับฌานและอื่นๆ

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

1. ผู้ที่บรรลุฌานตั้งแต่รูปฌานขั้นที่ 1 เป็นต้นไปก็จะเกิดเป็นพรหมบุคคลในชาติต่อไป ยกเว้นถ้าทำอนันตริยกรรม อย่างเช่น พระเทวทัต ใช่ไหมคะ

@ ผู้ที่เจริญฌาน แต่จะต้องฌานไม่เสื่อม จนจุติจิตเกิด ก็จะเกิดในรูปพรหม หรือ อรูปพรหม หากแต่ว่า ผู้ที่ได้ฌาน สามารถเกิดฌานเสื่อมได้ ซึ่งเกิดได้ง่าย เมื่อฌานเสื่อมก่อนที่จะจุติ ก็ทำให้ไม่ได้เกิดในรูปพรหม หรือ อรูปพรหม ดังเช่น พระเทวทัตได้ฌาน แสดงฤทธิ์ได้ แต่เพราะเกิดจิตไม่ดีในพระพุทธเจ้าที่จะปกครองสงฆ์ ก็ทำให้ ฌานเสื่อม แต่นั้น และ ทำอนันตริยกรรมได้ ไปอบายภูมิ ครับ ซึ่งหากแม้ว่า บุคคลใด แม้จะได้ฌาน และ ฌานเสื่อม ต่อมา แม้ไม่ได้ทำอนันติยกรรม ก็สามารถไปอบายภูมิได้ ครับ

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

2. ขณะที่นอนหลับไม่รู้สึกตัว แต่มีการพลิกตัวซึ่งเป็นเรื่องปกติของคนที่นอนหลับ ขณะที่พลิกตัวนั้นเป็นจิตประเภทใดคะ (เมื่อตื่นขึ้นมาไม่รู้ว่าตัวเองพลิกตัวเลย)

@ ขณะที่พลิกตัว ก็ต้องพิจารณาครับ อาจจะเป็น ภวังคจิต ที่ไม่สามารถทรงอิริยาบถไว้ได้ จึงเกิดการพลิกตัว หรือ เกิดวิถีจิตแล้ว ที่ไม่ใช่ภวังคจิต ซึ่งโดยมากก็เป็นอกุศลจิต มี โลภมูลจิต เป็นต้น ครับ

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

3. เคยมีประสบการณ์ได้ยินเสียงกรนของตัวเองแล้วสะดุ้งตื่นขึ้น (ค้นในเว็บมีบางท่านเคยเจอเหตุการณ์นี้เช่นกัน) ไม่ทราบมีคำอธิบายทางปรมัตถธรรมไหมคะ ว่าทำไมจึงได้ยินเสียงกรนของตัวเองได้ค่ะ

@ ขณะที่ได้ยินเสียงกรน ขณะนั้น วิถีจิตทางหูเกิดขึ้นแล้วไม่ได้หลับ ครับ ซึ่งอาจเป็น อารมณ์ต่อเนื่องจากกรน และ เกิดวิถีจิตทางหูทันที ทำให้ได้ยินเสียงกรนต่อที่เพิ่งดับไปได้ ครับ

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

4. โลกุตตรจิต 40 ดวงที่มีองค์ฌานเกิดร่วมด้วยแทนโลกุตตรจิต 8 ดวงประกอบด้วยประเภทอะไรบ้างคะ

@ ส่วนโลกุตตรจิต คือ จิตที่มีสภาพธรรมที่เหนือโลก โลกคือสภาพธรรมที่เกิดดับ เหนือโลก คือ ไม่เกิดดับ จิตที่มีสภาพธรรมที่ไม่เกิดดับเป็นอารมณ์อันเป็นไปเพื่อดับกิเลส หรือ มีพระนิพพาน เป็นอารมณ์นั่นเอง เป็นโลกุตตรจิต โดยทั่วไปมี 8 ดวง คือ

โสตาปัตติมัคคจิต (กุศล) ๑ ดวง

โสตาปัตติผลจิต (วิบาก) ๑ ดวง

สกทาคามิมัคคจิต (กุศล) ๑ ดวง

สกทาคามิผลจิต (วิบาก) ๑ ดวง

อนาคามิมัคคจิต (กุศล) ๑ ดวง

อนาคามิผลจิต (วิบาก) ๑ ดวง

อรหัตตมัคคจิต (กุศล) ๑ ดวง

อรหัตตผลจิต (วิบาก) ๑ ดวง

โดยพิสดาร มี โลกุตตรจิต 40 ดวงครับ

เชิญคลิกอ่านที่นี่ครับ

โลกุตตรจิต ๔๐ ดวง

ขออนุโมทนา

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

-บุคคลผู้ที่มีฌานไม่เสื่อมก่อนจุติ ก็เกิดในพรหมโลก ตามควรแก่ฌานที่ท่านได้แต่ถ้าฌานเสื่อม ก็ไม่สามารถเกิดในพรหมโลกได้ ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดคือท่านพระเทวทัต ทำกรรมที่หนักที่เป็นอนันตริยกรรม ฌานเสื่อม ซึ่งไม่มีกำลังแห่งกรรมใดที่จะมาทัดทานได้ เมื่อละจากโลกนี้ไปแล้ว ก็เกิดในอเวจีมหานรก เป็นไปตามกรรมของตนที่ได้กระทำแล้ว โดยไม่มีใครทำให้เลย การเกิดในอบายภูมิ ต้องเป็นผลของอกุศลกรรมเท่านั้น

-จิตเกิดดับสืบต่อกันอย่างไม่ขาดสาย ขณะที่มีการพลิกตัวระหว่างที่นอนอยู่ ก็น่าพิจารณาว่า ขณะที่พลิกตัว มีความขยับเขยื้อนของร่างกายที่เข้าใจได้ชัด คือ ต้องเป็นวิถีจิตที่เกิดขึ้น หรือแม้กระทั่งในขณะที่ได้ยินเสียง ไม่ว่าจะเป็นเสียงอะไรก็ตาม ขณะนั้นต้องไม่ใช่ภวังคจิต แต่เป็นจิตที่เกิดขึ้นทำกิจได้ยินเสียงทางหู เป็นธรรมที่เกิดเพราะเหตุปัจจัย ไม่อยู่ในอำนาจบังคับบัญชาของใครทั้งสิ้น

-โลกุตตรจิต เป็นจิตระดับสูงที่มีองค์ของมรรค ๘ มีสัมมาทิฏฐิเป็นต้นเกิดขึ้นประชุมพร้อมกัน มีพระนิพพานเป็นอารมณ์ ถ้าเป็นมรรคจิต ก็ดับกิเลสตามลำดับของอริยมรรค และผลจิตก็เกิดขึ้น เป็นผลของการที่ได้ดับกิเลสแล้ว เป็นผลมาจากมีการอบรมเจริญปัญญาจนถึงความสมบูรณ์พร้อมแล้ว และสำหรับผู้ที่อบรมเจริญสมถภาวนาจนคล่องแคล่วชำนาญ เมื่อโลกุตตรจิตขั้นใดเกิดขึ้นพร้อมกับองค์ของฌานขั้นใด โดยมีฌานขั้นนั้นเป็นบาท ก็เป็นมัคคจิตและผลจิตที่เป็นโลกุตตรฌานขั้นนั้นๆ ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นธรรมที่เกิดเพราะเหตุปัจจัยทั้งสิ้น ครับ

...ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ...

ขอบพระคุณค่ะอาจารย์ แต่มีติดอยู่ตรงประโยคที่ว่า

1. "ขณะที่พลิกตัว ก็ต้องพิจารณาครับ อาจจะเป็น ภวังคจิต ที่ไม่สามารถทรงอิริยาบถไว้ได้ จึงเกิดการพลิกตัว" ภวังคจิตที่ไม่สามารถทรงอริยาบถไว้ได้ นี้เป็นอย่างไรหรือคะ และอีกอย่างหนึ่งคือ

2. โลกุตตรจิต 40 ดวงนี้ นับรูปฌานและอรูปฌาณรวมกันเหรอคะ คือเข้าใจว่าถ้านับแยกรูปฌานและอรูปฌาน จะกลายเป็น 40 (รูปฌาน 4 หรือ 5 ขั้น คูณ 8) + 32 (อรูปฌาณ 4 ขั้น X 8) = 72 ดวงนะค่ะ ขออภัยด้วยนะคะ คำถามนี้อาจไม่ค่อยเป็นประโยชน์กับตัวเองเท่าไหร่ แต่พอดีอ่านแล้วเกิดความสงสัยค่ะ

ขอบพระคุณมากๆ ค่ะ

เวลาที่เราหลับสนิท คือ ภวังคจิตเกิดขึ้น ขณะนั้น ก็ไม่สามารถทรงอิริยาบถ เช่น สัปหงก เป็นต้น ครับ

ส่วน การนับ โลกุตตรจิต 40 ก็นับโดยนัย ปัญจมฌาน ที่เป็น 5 และ คูณกับ มรรค 4 ผล 4 จึงเป็น 40 ครับ

โสตาปัตติมรรค ปฐมฌาน ๑ ทุติยฌาน ๑ ตติยฌาน ๑ จตุตถฌาน ๑ ปัญจมฌาน ๑

โสตาปัตติผล ปฐมฌาน ๑ ทุติยฌาน ๑ ตติยฌาน ๑ จตุตถฌาน ๑ ปัญจมฌาน ๑

สกทาคามิมรรค ปฐมฌาน ๑ ทุติยฌาน ๑ ตติยฌาน ๑ จตุตถฌาน ๑ ปัญจมฌาน ๑

สกทาคามิผล ปฐมฌาน ๑ ทุติยฌาน ๑ ตติยฌาน ๑ จตุตถฌาน ๑ ปัญจมฌาน ๑

อนาคามิมรรค ปฐมฌาน ๑ ทุติยฌาน ๑ ตติยฌาน ๑ จตุตถฌาน ๑ ปัญจมฌาน ๑

อนาคามิผล ปฐมฌาน ๑ ทุติยฌาน ๑ ตติยฌาน ๑ จตุตถฌาน ๑ ปัญจมฌาน ๑

อรหัตตมรรค ปฐมฌาน ๑ ทุติยฌาน ๑ ตติยฌาน ๑ จตุตถฌาน ๑ ปัญจมฌาน ๑

อรหัตตผล ปฐมฌาน ๑ ทุติยฌาน ๑ ตติยฌาน ๑ จตุตถฌาน ๑ ปัญจมฌาน ๑

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาค่ะ