มารดาบิดา ผู้เป็นทิศเบื้องหน้า บุตรควรทะนุบำรุงด้วยสถาน ๕

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

[เล่มที่ 16] พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฏิกวรรค เล่ม ๓ ภาค ๒ - หน้าที่ ๑๑๒

บทว่า เราจักดำรงวงศ์ตระกูล ความว่า บุตรไม่ทำให้นา วัตถุ เงิน และทอง เป็นต้น อันเป็นของมารดาบิดาให้พินาศ แม้รักษาอยู่ก็ชื่อว่าดำรงวงศ์ตระกูล บุตรที่ให้มารดาบิดาเสื่อมจากวงศ์ที่ประกอบด้วยอธรรม แม้ให้ตั้งอยู่ในวงศ์ที่ประกอบด้วยธรรม ไม่เข้าไปตัดสลากภัตรเป็นต้น อันมาถึงแล้วโดยวงศ์ตระกูล แม้ให้เป็นไปอยู่ ก็ชื่อว่าดำรงวงศ์ตระกูล.

การดำรงวงศ์ตระกูล ไมได้หมายถึง การให้มีนามสกุลของครอบครัวสืบต่อไป หรือให้มีบุตรสืบต่อไป เพราะความดำรงวงศ์ตระกูลที่แท้จริงไม่ได้อยู่ที่นามสกุลบุตร เพราะสำคัญที่ความดีงามที่สืบต่อไป เป็นการดำรงไว้ซึ่งตระกูล ซึ่งสิ่งดีงามที่ควรแก่การสืบต่อ เพราะหากแม้มีนามสกุลสืบต่อ บุตรหลานมากมาย แต่การกระทำความดีของวงศ์ตระกูลนั้นหายไป แต่ประพฤติไม่ดี ไม่ให้ทาน ทำบุญ เหมือนต้นตระกูลที่ทำมา ก็ไม่ชื่อว่าดำรงวงศ์ตระกูลเลย เพราะไม่ใช่การสืบต่อความดีแต่เป็นการสืบต่อความไม่ดี

เพราะฉะนั้น การดำรงวงศ์ตระกูล แท้จริงแล้จึงไม่พ้นจากสภาพธรรมที่มีจริงที่เป็นจิต เจตสิก ที่เป็นความดีงาม ไม่ได้หมายถึง รูป ที่ดำรงวงศ์ตระกูล คือ บุตร เป็นต้น ไม่ได้หมายถึงบัญญัติ เรื่องราว ดำรงศ์วงศ์ตระกูล แต่หมายถึง สภาพธรรมที่เป็นความดีงามที่เป็นจิต เจตสิก สืบต่อกันไป อย่างเช่น ใน อรรถกถา อธิบายว่า ตระกูลที่เคยทำความดี ให้ทาน รักษาศีล เป็นต้น ผู้เป็นบุตร ทายาท ก็ประพฤติตามทำความดี มีการให้ทานต่อไป ก็ชื่อว่าดำรงวงศ์ตระกูล แม้จะไม่มีครอบครัว ไม่มีบุตรเลย แต่ชื่อว่า ดำรงวงศ์ตระกูลแล้ว เพราะสืบต่อซึ่งความดีให้วงศ์ ให้ตระกูลต่อไปดั่งเช่นที่เคยทำมา

อีกนัยหนึ่งตามอรรถกถา การที่รักษาทรัพย์สิน เงินทอง ไว้ด้วยความสุจริตตามที่วงศ์ตระกูลได้ทำมา แม้ไม่ได้มีครอบครัวไม่ได้มีบุตร แต่ได้ทำสิ่งที่ควรทำกับวงศ์ตระกูล กับบิดามารดา ปู่ยา ตายาย ที่ท่านหาทรัพย์เก็บไว้ เพื่อบุตรหลาน การที่ทายาทรักษาด้วยดีด้วยความสุจริตก็ชื่อว่าดำรงวงศ์ตระกูลแล้ว แม้จะไม่มีบุตรครอบครัวก็ตาม เพราะดำรงไว้ ในสิ่งที่วงศ์ตระกูลหาไว้ด้วยดี และนัยที่สำคัญที่สุด คือ ที่เป็นการดำรงวงศ์ตระกูลสูงสุด คือ ตระกูลใดที่บิดามารดาตั้งอยู่ในอธรรม ความไม่ดี ความเข้าใจผิด เห็นผิด หรือ ไม่เลื่อมใสในความดี ไม่เลื่อมใสในพระพุทธศาสนา แต่ผู้เป็นบุตร สามารถทำให้บิดามารดา ญาติพี่น้อง ได้ละความเข้าใจผิด มีศรัทธาในพระพุทธศาสนา เจริญซึ่งคุณความดีประการต่างๆ ผู้นั้นชื่อว่าดำรงวงศ์ตระกูลอย่างแท้จริง เพราะทำให้ตระกูลสืบต่อซึ่งความดีขึ้นมาใหม่ และเกื้อกูลวงศ์ตระกูลมีบิดามารดา ญาติพี่น้องอย่างแท้จริง แม้ไม่มีบุตร ไม่มีครอบครัว ก็ชื่อว่า ดำรงไว้ซึ่งตระกูลอย่างประเสริฐยิ่ง

ต่างจากผู้ที่มีครอบครัว มีบุตร สืบต่อนามสกุล แต่ไม่ได้ทำให้ ตระกูล เข้าใจธรรม ละความเข้าใจผิด เป็นต้น ก็ชื่อว่าดำรงวงศ์ตระกูลแต่ชื่อ แต่ไม่ใช่ด้วยปรมัตถ์ที่เป็นสัจจะ คือ คุณความดี ครับ การศึกษาพระธรรมทำให้ปัญญาเกิดเจริญขึ้น ย่อมรู้สิ่งที่ควรทำ แม้แต่มารดาบิดา ญาติพี่น้อง ย่อมดำรงวงศ์ตระกูลได้ด้วยปัญญา ด้วยความดี ดั่งเช่น พระพุทธเจ้า พระอริยสาวก ที่ไม่มีบุตร ครอบครัวแล้ว แต่ก็เกื้อกูล มารดาบิดา มีพระพุทธเจ้าโปรดพุทธบิดาและพุทธมารดา และท่านพระสารีบุตรที่เกื้อกูลมารดา ได้ให้เข้าใจถูกละกิเลสเกิดปัญญา ชื่อว่า เป็นผู้ดำรงวงศ์ตระกูลอย่างประเสริฐ ความดี และปัญญาเท่านั้น ที่จะดำรงวงศ์ตระกูลได้อย่างแท้จริง

ขออนุโมทนา ครับ

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

สำคัญที่การน้อมประพฤติในสิ่งที่ถูกที่ควร เป็นกุศลธรรม ไม่ว่าจะเป็นบุตรธิดาคนใด จะแต่งงานหรือไม่แต่งงาน ก็สำคัญอยู่ตรงนี้จริงๆ คือ การกระทำในสิ่งที่ถูกต้องดีงาม ความดี ควรประพฤติ ควรที่จะสะสมอบรมให้เจริญยิ่งขึ้น แต่ถ้าเป็นอกุศลแล้วควรที่จะได้เห็นโทษและค่อยๆ ขัดเกลา หลีกออกห่างไปทีละเล็กทีละน้อย

บุตรธิดาที่เป็นคนดี ย่อมเป็นที่สรรเสริญยกย่อง ไม่ถูกตำหนิติเตียนจากผู้อื่น ความดีไม่เคยทำให้ใครเดือดร้อนเลยแม้แต่น้อย ยิ่งบุตรธิดาคนใดที่มีความเข้าใจธรรม ตั้งอยู่ในคุณความดีแล้วสามารถที่จะให้มารดาบิดาได้ฟังพระธรรมศึกษาพระธรรม สะสมความเข้าใจถูกเห็นถูก ก็จะเป็นการตอบแทนพระคุณที่ดียิ่ง เพราะความเข้าใจพระธรรมนี้เองจะเกื้อกูลให้คุณความดีประการต่างๆ เจริญขึ้น เป็นที่พึ่งในชีวิตของท่านได้อย่างแท้จริง ปัญญาความเข้าใจถูกเห็นถูกเป็นเครื่องนำพาชีวิต ให้ออกห่างจากอกุศลธรรม แล้วตั้งมั่นในกุศลธรรม ครับ

...ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ...

ขออนุโมทนาค่ะ

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาครับ

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาค่ะ

ขออนุโมทนา

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาค่ะ