สหชาตาธิปติปัจจัย
เรียนอาจารย์ทั้งสองท่าน
"สหชาตาธิปติปัจจัย" ขอความอนุเคราะห์อาจารย์ช่วยกรุณาให้รายละเอียดในปัจจัยนี้ด้วยครับ ขอบพระคุณและขออนุโมทนาครับ
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
อธิปติ หมายความถึงธรรมที่เป็นหัวหน้า เป็นธรรมที่ชักจูงให้สภาพธรรมอื่นเกิดขึ้น และเป็นไปตามกำลังของตน.
ส่วนคำว่า สหชาตาธิปติ หมายถึง ธรรมที่เป็นหัวหน้า ที่ชักจูงให้สภาพธรรมที่เกิดร่วมกันเป็นไปตามกำลังของตน
ประโยชน์ ของการฟังพระธรรมศึกษาพระธรรม คือ เข้าใจความจริง แม้แต่ในเรื่องของปัจจัย ซึ่งละเอียดลึกซึ้งอย่างยิ่งนั้น ก็เพื่อเข้าใจถึงความเป็นจริงของธรรม ที่เกิดขึ้นเป็นไปตามเหตุปัจจัย ไม่ได้เกิดขึ้นเองลอยๆ ย่อมเกิดขึ้นเป็นไปตามเหตุปัจจัย ไม่อยู่ในอำนาจบังคับบัญของใครทั้งสิ้น
ค่อยๆ ฟัง ค่อยๆ ศึกษาพิจารณาไตร่ตรองในความเป็นจริงของธรรม ความเข้าใจก็จะค่อยๆ เจริญขึ้น ทั้งหมดทั้งปวงที่ได้ยินได้ฟัง นั้น ก็เพื่อเข้าใจถึงความไม่ใช่เรา คือ เป็นธรรมที่มีจริงๆ ที่เกิดขึ้นเป็นไปตามเหตุปัจจัย เท่านั้นไม่ใช่เรา ครับ
ขออนุโมทนา
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
โดยความหมายของสหชาตาธิปติ คือ สภาพธรรมที่เป็นใหญ่ในหมู่ของสหชาตธรรม ซึ่งเป็นสภาพธรรมที่เกิดร่วมกัน สภาพธรรมที่เป็นใหญ่ในขณะนั้น จะต้องเป็นสภาพธรรมหนึ่งสภาพธรรมใด ในสหชาตาธิปติปัจจัย ๔ คือ ฉันทะ (ความพอใจ) วิริยะ (ความเพียร) จิตตะ (จิตที่มีกำลัง ประกอบด้วยเหตุ ๒ ขึ้นไป) และ วิมังสา คือ ปัญญา
ยกตัวอย่างเช่น ขณะที่โลภมูลจิตเกิดขึ้นนั้น เป็นอกุศลจิต ขณะที่อกุศลจิตเกิดขึ้น ไม่มีปัญญาอย่างแน่นอน ก็ขึ้นอยู่กับว่าขณะนั้น จะมีฉันทะ เป็นใหญ่ หรือ มีวิริยะเป็นใหญ่ หรือ มี จิตตะ เป็นใหญ่
จิตตะ เป็นจิตที่มีกำลัง เป็นกุศลก็ได้ เป็นอกุศล ก็ได้ แต่ถ้าเป็นวิมังสา (ปัญญา) แล้ว เป็นโสภณธรรม เท่านั้น จะไม่เกิดกับจิตชาติอกุศลเลย ครับ
ขอเชิญคลิกอ่านข้อความเพิ่มเติมจากคำบรรยายของท่านอาจารย์สุจินต์ ฯ ได้ที่นี่ครับ
จำแนกสหชาตาธิปติปัจจัยโดยนัยต่างๆ ดังนี้
1. โดยประเภท นามเป็นปัจจัยแก่นามรูป
2. โดยลักษณะ เกิดพร้อมและเป็นใหญ่ยิ่งกว่าปัจจยุบบัน
3. โดยกาล เป็นปัจจุบันกาล (เฉพาะปวัตติกาล เกิดในชวนวิถีเท่นนั้น)
4. โดยภูมิ เ กิดได้ 30
5. โดยบุุคคล เกิดได้ทั้ง 12 บุคคล (ปุถุชน 4 อริยบุคคล 8)
6. โดยวิถี เกิดได้ทั้งปัญจทวารวิถี กามมโนทวารวิถีและอัปปนาวิถี
7. โดยสัตติ เป็นชนกสัตติและอุปถัมภกสัตติ
8. โดยชาติ เป็นสหชาตชาติ
9. โดยสภาคะ มีสภาพธรรมที่มีส่วนเหมือนกัน 12 ปัจจัย
