ต้องอบรมสะสมปัญญาขั้นการฟังและขั้นการพิจารณา

แต่ก่อนที่จะรู้การเกิดดับ ก็ต้องรู้ชัดในรูปและนามที่ปรากฎจนทั่วจนชินทั้ง๖ ทวาร ความรู้ (ญาณ) ขั้นนี้ก็ไม่ใช่ว่า จะประจักษ์กันได้ง่ายๆ เลย ต้องอบรมสะสมปัญญาขั้นการฟังและขั้นการพิจารณามามาก มิฉะนั้น สติปัฏฐานไม่เกิดเมื่อสติปัฏฐานไม่เกิดการระลึกในแต่ละครั้ง ก็เป็นแค่การคิดนึกเรื่องราวของธรรมเท่านั้น พระธรรมของพระผู้มีพระภาคฯ เป็นสิ่งที่ละเอียดลึกซึ้งยิ่งนัก จึงไม่ควรประมาทว่ารู้แล้ว เข้าใจแล้ว เพราะตราบใดที่ท่านยังไม่เป็นพระอรหันต์การฟัง การศึกษาและการพิจารณาพระธรรมเป็นสิ่งที่ขาดไม่ได้