ความรู้สึกเป็นสุขนั้น ก็เป็นทุกข์เพราะไม่เที่ยง
สภาพธรรมทั้งปวงที่ไม่เที่ยงนั้น ไม่ใช่ความสุขที่แท้จริง ฉะนั้น จึงเป็นทุกข์ ถึงแม้จะใช้คำว่า ทุกข์ ก็มิได้หมายเฉพาะความรู้สึกที่เป็นทุกข์เท่านั้น ทุกขอริยสัจ คือ สภาพของสังขารธรรมทั้งปวงที่เกิดขึ้นแล้วก็ดับไป ตลอดชีวิตของเรานั้นไม่มีอะไรเลยที่ไม่ใช่ทุกข์ ถึงแม้ความรู้สึกเป็นสุขนั้น ก็เป็นทุกข์ เพราะไม่เที่ยง
พระผู้มีพระภาคตรัสว่า “ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็ทุกขอริยสัจนี้แล คือความเกิดก็เป็นทุกข์ ความแก่ก็เป็นทุกข์ ความเจ็บก็เป็นทุกข์ ความตายก็เป็นทุกข์ ความประจวบด้วยสิ่งอันไม่เป็นที่รักก็เป็นทุกข์ ความพลัดพรากจากสิ่งอันเป็นที่รักก็เป็นทุกข์ ปรารถนาสิ่งใดไม่ได้ แม้ข้อนั้นก็เป็นทุกข์โดยย่อ อุปาทานขันธ์ ๕ เป็นทุกข์”
การอบรมเจริญปัญญาไม่ได้ขึ้น (อาศัย) วัย การศึกษา อาชีพ หรือความเป็นอยู่ ความฉลาด สถานภาพ สุขภาพ หรือ บุคคลิกภาพ หรือ เพศ ขึ้นอยู่กับปัจจัย 2 อย่างคือการฟังธรรมและการเห็นประโยชน์ของการฟังธรรม ถ้ามี 2 ปัจจัยนี้ บุคคลนั้นย่อมอบรมเจริญปัญญาได้
สุขเพราะความรู้สึกว่าทุกข์ลดลงคราวหนึ่งๆ และจากนั้นก็จะทุกข์ต่อไปอีก อยู่อย่างนี้ตลอด จึงเรียกว่าสุขแท้ถาวรไม่ได้ เป็นกฎธรรมดาของไตรลักษณ์ ใครยึดมั่นมาก ก็ให้ผลเป็นทุกข์มาก ยึดมั่นน้อยให้ผลเป็นทุกข์น้อย ไม่ยึดมั่นเลยไม่เป็นทุกข์เลย ธรรมทั้งหลายอันบุคคลไม่ควรยึดมั่นถือมั่น
