ความหมายของคำว่า ปริญญา

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

การเจริญสติปัฏฐานซึ่งเป็นการอบรมเจริญปัญญาเพื่อรู้แจ้งอริยสัจจธรรมนั้น ทำให้เกิดปริญญา คือ ปัญญารอบรู้ ๓ ขั้น คือ

ญาตปริญญา ตีรณปริญญา ปหานปริญญา

ญาตปริญญา คือ ปัญญาที่ประจักษ์ลักษณะของนามธรรมและรูปธรรม ที่ปรากฏโดยสภาพไม่ใช่ตัวตนด้วยนามรูปปริจเฉทญาณเป็นต้นไปเป็นพื้นฐานให้น้อมพิจารณาลักษณะของนามธรรมและรูปธรรมอื่นๆ เพิ่มขึ้น รอบรู้ขึ้นตามลักษณะของนามธรรมและรูปธรรมที่ได้ประจักษ์แล้วในนามรูปปริจเฉทญาณ

ตีรณปริญญา คือ ปัญญาที่พิจารณาลักษณะของสภาพธรรมที่ปรากฏโดยเสมอกันโดยรอบรู้ ไม่เจาะจงฝักใฝ่มุ่งหวังนามธรรมและรูปธรรมใดโดยเฉพาะ เพราะรู้ลักษณะของสภาพธรรมที่ปรากฏจนทั่วทั้ง ๖ ทวาร ความสมบูรณ์ของปัญญาที่รู้ชัดในความเสมอกันของนามธรรมและรูปธรรม ทำให้ประจักษ์การเกิดขึ้นและดับไปของนามธรรมและรูปธรรม ตั้งแต่สัมมสนญาณ เป็นต้นไป

ปหานปริญญา คือ เมื่อพิจารณาความดับไปของนามธรรมและรูปธรรม จนประจักษ์แจ้งการดับไปของนามธรรมและรูปธรรมด้วยภังคญาณแล้ว ปัญญารอบรู้เพิ่มขึ้น ก็เริ่มคลายความยินดีในนามธรรมและรูปธรรม เพราะเห็นโทษของนามธรรมและรูปธรรมเพิ่มขึ้น เป็นปหานปริญญา เป็นต้นไป จนถึงมัคคญาณ

ปริญญาเป็นเรื่องของปัญญาระดับวิปัสสนาญาณ ไม่ใช่การคิดนึกเรื่องราวหรือตรึกในสภาพธรรม ก่อนจะถึงปริญญาขั้นต่างๆ ก็จะต้องอบรมปัญญาจากขั้นการฟังให้เข้าใจก่อนว่าธรรมคืออะไร เข้าใจขั้นการฟังจนมั่นคงในเรื่องของสภาพธรรม จนเป็นปัจจัยให้สติเกิดระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรม (สติปัฏฐาน) แต่ยังไม่ใช่ปัญญาระดับปริญญา จนกว่าปัญญาจะเกิดแทงตลอดสภาพธรรมแยกขาดจากกัน ระหว่างนามธรรมและรูปธรรมจึงเป็นญาตปริญญาครับ แต่เป็นเรื่องไกล อบรมเหตุให้ถูกต้องก่อน ผลย่อมจะเกิดเองครับ ขออนุโมทนาครับ

ขออนุโมทนา

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาค่ะ

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

เมื่อมีบุคคลผู้ประเสริฐที่สุด ทรงดับกิเลสจนหมดสิ้น ทรงตรัสรู้สภาพธรรมทุกอย่างตามความเป็นจริง แล้วทรงแสดงความจริง คือ พระสัมมาสัมพุทธเจ้า ก็ควรฟังคำของพระองค์ ด้วยความละเอียด รอบคอบ ไตร่ตรองในสิ่งที่ได้ยินได้ฟัง.

อ้างอิงจาก ... ปันธรรม - ปัญญ์ธรรม ... ครั้งที่ ๑๐๑

---------------------------------

ปริญญา เป็นปัญญาที่รอบรู้ เป็นชื่อหนึ่งของปัญญาเจตสิก ที่ทำกิจเข้าใจถูกเห็นถูกตรงตามความเป็นจริง เป็นปัญญาในระดับที่เป็นวิปัสสนาญาณ เห็นอย่างแจ่มแจ้ง

สิ่งที่สำคัญ คือ ค่อยๆ สะสมความเข้าใจถูกเห็นถูกไปทีละเล็กทีละน้อย อดทนมีความเพียรมั่นคงที่จะศึกษาพระธรรมด้วยความจริงใจ เพื่อความเข้าใจถูกเห็นถูกยิ่งขึ้น ด้วยความละเอียด ปัญญาจะเจริญขึ้นในทันทีทันใดไม่ได้ เพราะสะสมอวิชชาความไม่รู้มามาก และยาวนาน ดังนั้น จึงต้องอาศัยกาลเวลาที่ยาวนานในการสะสมอบรมเจริญปัญญา ปัญญาจะมากได้ ก็มาจากการสะสมไปทีละเล็กทีละน้อย

เริ่มต้นด้วยความตั้งใจที่จะศึกษาธรรม เพื่อความเข้าใจอย่างถูกต้องตรงตามความเป็นจริง ถ้ามีความตั้งใจจริงๆ เห็นประโยชน์จริงๆ ไม่ขาดการฟัง ไม่ขาดการศึกษา ความรู้ความเข้าใจ ก็จะค่อยๆ เจริญขึ้นอย่างแน่นอน การศึกษาธรรม ก็คือ ศึกษาสิ่งที่มีจริงที่กำลังปรากฏในขณะนี้ ซึ่งแต่ก่อนไม่เคยรู้เลยว่า เป็นธรรม ทุกขณะเป็นธรรมจริงๆ ไม่พ้นไปจากนามธรรมกับรูปธรรม ไม่พ้นไปจากจิตเจตสิก รูปเลย ฟังส่วนไหน ศึกษาส่วนไหน แล้วเข้าใจขึ้น นี่แหละ คือการเริ่มต้นค่อยๆ สะสมความเข้าใจไปทีละเล็กทีละน้อย การฟังบ่อยๆ เนืองๆ จะทำให้ปัญญาเจริญขึ้น ทำให้มีความมั่นคงในเหตุในผลของธรรม จนกว่าจะประจักษ์แจ้งได้จริงๆ ว่า ธรรม เป็นธรรม ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน เป็นเพียงสภาพธรรมที่เกิดขึ้นตามเหตุตามปัจจัยแล้วก็ดับไปเท่านั้นเอง ครับ.

...อนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ...

กราบขอบพระคุณ และขออนุโมทนาค่ะ