สิ่งสำคัญที่ต้องเข้าใจชาติของจิต

ในชีวิตประจำวัน จิตที่เกิดขึ้นก็ไม่พ้นจิตชาติใด ชาติหนึ่งใน ๔ ชาติ (ชาติคือ การเกิด) นั่นคือกุศลจิต อกุศลจิต กิริยาจิต หรือวิบากจิต เพราะฉะนั้น แต่ละขณะจิตที่เกิดขึ้นต้องรู้ว่า จิตนั้นเป็นเหตุคือ กุศล หรืออกุศล หรือว่าจิตนั้นเป็นผลคือ เป็นวิบาก หรือว่าจิตนั้นไม่ใช่ทั้งเหตุและผล คือไม่ใช่ทั้งกุศลและอกุศลซึ่งเป็นเหตุ และไม่ใช่วิบากแต่เป็นกิริยาจิต เพราะฉะนั้น จึงต้องรู้ว่าจิตชื่ออะไร ทำกิจอะไร และชาติอะไร เปลี่ยนชาติไม่ได้เลย จิตที่เป็นวิบากก็คือ จิตที่เป็นผลของกรรม (วิบากจิตเกิดก็ต้องมีเหตุคือ กรรมที่ได้กระทำแล้ว เช่น เห็นเกิดขึ้นเห็นสิ่งที่ดี ก็เพราะกุศลที่ได้กระทำไว้ ถ้าเห็นสิ่งที่ไม่ดีก็เพราะผลของอกุศลกรรมที่ได้กระทำไว้) ขณะนี้เห็นแล้วก็รู้ว่าเป็นผลของกรรมที่ได้กระทำไว้แล้ว เราจะเลือกให้เห็นแต่สิ่งที่น่าพอใจก็ไม่ได้เลย ถ้ากรรมใดยังไม่สุกงอมที่จะให้ผล ก็ไม่สามารถทำให้วิปากประเภทหนึ่งประเภทใดเกิดได้ ถ้ายังมีกิเลสอยู่ตราบใดก็จะติดข้องหรือไม่ชอบในสิ่งที่เห็นจะเป็นกุศลหรืออกุศล หรือพระอรหันต์ซึ่งดับกิเลสแล้ว ไม่เป็นกุศลหรืออกุศลแต่เป็นกิริยาจิต