อกุศล กับ กิเลส

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

อกุศล คือ สภาพธรรมฝ่ายที่ไม่ดีโดยประการทั้งปวง สภาพธรรมของอกุศล คือ อกุศลจิต และ เจตสิกธรรมที่เกิดร่วมด้วยกับอกุศลจิตในขณะนั้นๆ

ส่วน กิเลส เป็นเครื่องเศร้าหมองของจิต เป็นธรรมที่มีจริง กิเลส ก็เป็นอกุศลด้วย กิเลส ได้แก่ อกุศลเจตสิก ๑๐ ประเภท ดังนี้ .-

โลภะ (ความติดข้องยินดีพอใจ)

โทสะ (ความโกรธ ความขุ่นเคืองใจ)

โมหะ (ความหลง ความไม่รู้)

มานะ (ความสำคัญตน)

ทิฏฐิ (ความเห็นผิด)

วิจิกิจฉา (ความลังเลสงสัยในสภาพธรรม)

อหิริกะ (ความไม่ละอายต่ออกุศลธรรม)

อโนตตัปปะ (ความไม่เกรงกลัวต่ออกุศลธรรม)

อุทธัจจะ (ความฟุ้งซ่าน)

ถีนะ (ความหดหู่ ท้อแท้ ท้อถอย)

อกุศลเจตสิก ซึ่งเป็นกิเลส ทั้ง ๑๐ ประเภทนี้ เป็นเครื่องเศร้าหมองของจิต แต่จิตและเจตสิกอื่นๆ ที่เกิดพร้อมกับกิเลส เป็นสภาพธรรมที่เศร้าหมองเพราะมีกิเลสเกิดร่วมด้วย

ประโยชน์สูงสุดของการศึกษาพระธรรมในเรื่องของกิเลส นั้น ไม่ใช่ให้ไปติดที่จำนวน แต่เพื่อให้เข้าใจว่า กิเลสไม่ได้อยู่ในตำรา แต่เป็นสภาพธรรมที่มีจริง เกิดขึ้นเป็นไปในชีวิตประจำวัน พระธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงจึงเป็นเครื่องเตือนใจที่ดีเป็นอย่างยิ่ง ทำให้ผู้ฟัง ผู้ศึกษาได้พิจารณาขัดเกลากิเลสของตนเองได้อย่างละเอียด เพราะเหตุว่า ทรงชี้ให้เห็นกิเลสและโทษของกิเลสตามความเป็นจริง ซึ่งเป็นสิ่งที่ยากที่จะเห็นได้ ถ้าไม่มีการฟัง การศึกษาเลย ความรู้ความเข้าใจก็จะเกิดขึ้นไม่ได้ ดังนั้น การฟัง การศึกษาพระธรรมในชีวิตประจำวัน จึงเป็นไปเพื่อประโยชน์เกื้อกูลแก่ชีวิตอย่างแท้จริง เป็นไปเพื่อความเจริญขึ้นของปัญญาความเข้าใจถูกเห็นถูก ไปตามลำดับ และปัญญานี้เอง ที่ค่อยๆ เจริญขึ้นไปตามลำดับเมื่อเจริญสมบูรณ์พร้อมก็จะสามารถดับกิเลสได้ในที่สุด ครับ

คำถามทบทวน พร้อมคำตอบที่แสดงความคิดเห็นเพื่อให้ได้เริ่มไตร่ตรองในความเป็นจริงของธรรม ดังนี้

-กิเลส เป็น อกุศล ใช่ไหม? [กิเลส เป็นอกุศล เพราะเป็นสภาพธรรมฝ่ายที่ไม่ดี ไม่มีประโยชน์ใดๆ ทั้งสิ้น แต่ อกุศล กว้างกว่ากิเลส เพราะอกุศล ครอบคลุมถึงอกุศลจิตและเจตสิกธรรมที่เกิดร่วมด้วยกับอกุศลจิต ในขณะนั้นๆ ทั้งหมด]

-อกุศล เป็น กิเลส ใช่ไหม? [อกุศล ที่เป็นกิเลส ก็มี ที่ไม่ใช่ตัวกิเลส ก็มีด้วย เพราะเหตุว่า อกุศล ครอบคลุมถึงอกุศลจิตและเจตสิกธรรมที่เกิดร่วมด้วยกับอกุศลจิต ในขณะนั้นๆ ทั้งหมด]

-อกุศลจิต เป็นกิเลส ใช่ไหม? [อกุศลจิต ไม่ใช่กิเลส และไม่เป็นกิเลส ด้วย แต่จิตในขณะนั้นเศร้าหมองเพราะมีกิเลสเกิดร่วมด้วย]

-เจตสิกที่เกิดร่วมกับอกุศลจิต เป็นกิเลส ใช่ไหม? [เจตสิกที่เกิดร่วมกับอกุศลจิต ไม่ใช่กิเลสไปทั้งหมด เพราะเฉพาะกิเลส ๑๐ ประเภท ซึ่งเป็นอกุศลเจตสิก ๑๐ ประเภท เท่านั้น ที่เป็นกิเลส นอกนั้น ไม่ใช่กิเลส]

...อนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ...

กราบขอบพระคุณ และขออนุโมทนา

ขออนุโมทนาครับ