ว่าด้วยบัญญัติการสื่อสารโดยภาษา

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

พระธรรม เป็นเรื่องที่ละเอียดลึกซึ้งอย่างยิ่ง ไม่ว่าจะเป็นชนชาติใดภาษาใด แต่ถ้ามีโอกาสได้ฟังได้ศึกษาความจริงในภาษาของตนๆ ก็จะสามารถเข้าใจถูกเห็นถูกได้ เพราะพระธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง แสดงให้เข้าใจสิ่งที่มีจริงๆ ในขณะนี้ ตรงตามความเป็นจริง

เมื่อกล่าวถึงคำใด ก็ต้องเข้าใจในคำนั้นให้แจ่มแจ้งชัดเจนจริงๆ โดยเฉพาะ ๒ คำที่กล่าวถึง คือ อารมณ์ กับ วัตถุ

อารมณ์ คือ สิ่งที่ถูกจิตรู้ หรือ สิ่งใดก็ตามที่จิตรู้ สิ่งนั้น เป็นอารมณ์ของจิตในขณะนั้น (เมื่อกล่าวถึงจิต ก็ต้องหมายรวมเจตสิกที่เกิดร่วมกับจิตด้วย)

อารมณ์ มีทั้งหมด ๖ อารมณ์ ได้แก่

รูปารมณ์ คือ สี

สัททารมณ์ คือ เสียง

คันธารมณ์ คือ กลิ่น

รสารมณ์ คือ รส

โผฏฐัพพารมณ์ คือ สิ่งที่กระทบสัมผัสกาย ได้แก่ เย็น ร้อน (ธาตุไฟ) / อ่อน แข็ง (ธาตุดิน) / ตึง ไหว (ธาตุลม)

ธัมมารมณ์ คือ อารมณ์ที่รู้ได้ทางใจอย่างเดียว ได้แก่ จิตทั้งหมด เจตสิกทั้งหมด ปสาทรูป ๕ สุขุมรูป ๑๖ นิพพาน และ บัญญัติ

เมื่อกล่าวโดยประมวลแล้ว ธรรมซึ่งเป็นสิ่งที่มีจริงทั้งหมด และ บัญญัติ เป็นอารมณ์ของจิตได้หมด

ส่วน วัตถุ นั้น มุ่งหมายถึง ที่เกิดของจิต ซึ่งจะต้องเป็นรูป ๖ รูป เท่านั้น ที่เป็นที่เกิดของจิตได้ ได้แก่

-จักขุปสาทรูป คือ ตา เป็นจักขุวัตถุ เป็นที่เกิดของจิตเห็นและเจตสิกที่เกิดร่วมด้วย

-โสตปสาทรูป คือ หู เป็นโสตวัตถุ เป็นที่เกิดของจิตได้ยินและเจตสิกที่เกิดร่วมด้วย

-ฆานปสาทรูป คือ จมูก เป็นฆานวัตถุ เป็นที่เกิดของจิตได้กลิ่นและเจตสิกที่เกิดร่วมด้วย

-ชิวหาปสาทรูป คือ ลิ้น เป็นชิวหาวัตถุ เป็นที่เกิดของจิตลิ้มรสและเจตสิกที่เกิดร่วมด้วย

-กายปสาทรูป คือ กาย เป็นกายวัตถุ เป็นที่เกิดของจิตที่รู้สิ่งที่กระทบสัมผัสกายและเจตสิกที่เกิดร่วมด้วย

-หทยรูป เป็นหทยวัตถุ เป็นที่เกิดของจิตอื่นทั้งหมดในภูมิที่มี ขันธ์ ๕ เว้นเฉพาะทวิปัญจวิญญาณจิต ๑๐ ดวง เท่านั้น

[แต่คำว่า วัตถุ ในที่อื่นๆ ยังมีความหมายกว้างขวางมาก หมายถึง สิ่งต่างๆ ก็ได้ หมายถึง เรื่องที่เกิดขึ้น ก็ได้]

...อนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ...

อาจารย์คำปั่นอธิบายได้แจ่มแจ้งดีมากครับ

ขอขอบคุณและอนุโมทนาในกุศลจิตด้วยครับ

ทุกสิ่งทุกอย่างที่มีจริง เช่น เห็นมีจริง ได้ยินมีจริง ฯลฯ เป็นธรรมะไม่ใช่เรา บังคับบัญชาไม่ได้ เป็นอนัตตา

ขออนุโมทนาครับ