เข้าใจพระธรรม
พระธรรมแสดงเรื่อง สัจจธรรมความจริง ผู้ที่เข้าใจตามที่ทรงแสดง ชื่อว่าเข้าใจพระธรรม พระธรรมแสดงว่า สังขารทั้งหลายไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา ผู้ที่รู้สภาพธรรมที่ปรากฏ โดยความไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา ชื่อว่าเข้าใจพระธรรม พระธรรมแสดงเรื่อง ขันธ์ห้า ผู้ที่เข้าใจขันธ์ห้า ตามความเป็นจริง ชื่อว่าเข้าใจพระธรรม ผู้ที่เข้าใจ ธาตุ อายตนะ ปฏิจจสมุปบาท และปรมัตถธรรม ตามความเป็นจริง ชื่อว่าเข้าใจพระธรรม พระธรรมแสดงว่า สิ่งที่ปรากฏทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ ว่าเป็นเพียงสภาพธรรมอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่ใช่เรา ไม่ใช่ของเรา ไม่ใช่ตัวตนของเรา ชื่อว่าเข้าใจพระธรรม สรุป คือ ปัญญารู้ตรง ตามพระธรรมที่ พระพุทธองค์ทรงแสดง ชื่อว่าเข้าใจพระธรรม
ความเข้าใจพระธรรมยังมีหลายระดับดังนี้
๑. ความเข้าใจขั้นการฟัง โดยเริ่มจากการฟังหรือศึกษาพระธรรม ที่มีผู้แสดงได้ตรงตามพระพุทธพจน์ โดยการเทียบเคียงกับพระไตรปิฎก
๒. ความเข้าใจขั้นพิจารณา เป็นการสำเหนียกสังเกต ใคร่ครวญสิ่งที่ได้ฟังหรือศึกษามาแล้ว ให้เข้าใจเพิ่มยิ่งขึ้น
๓. ความเข้าใจขั้นภาวนา เป็นการเริ่มที่จะประจักษ์ ในลักษณะ ของสภาพธรรมต่างๆ ตามที่ได้ฟังมา และพิจารณาใคร่ครวญดีแล้ว จนกระทั่งสามารถบรรลุคุณธรรมขั้นต่างๆ จากวิปัสสนาญาณขั้นที่๑ จนถึงอรหัตตมรรค
เข้าใจพระธรรม หมายความว่า ธรรมะมีอยู่ตอลดเวลา ไม่ต้องไปแสวงหาที่อื่น เช่น เห็นมีจริง ฯลฯ เป็นธรรมะ แต่เราไม่รู้ว่าเป็นธรรมะ ยึดถือสภาพธรรมที่เห็นว่า เป็นเราเห็น ความเข้าใจพระธรรม มีหลายระดับ ตั้งแต่ ขั้นทาน ขั้นศีล และขั้นอบรมเจริญสติปัฏฐาน การที่เราจะเข้าใจพระธรรมจริงๆ สิ่งที่ขาดไม่ได้เลย คือ การอ่านการฟังพระธรรมค่ะ
