[คำที่ ๖o] พุทธศาสน

ภาษาบาลี ๑ คำ คติธรรมประจำสัปดาห์ “พุทฺธสาสน”

โดย อ.คำปั่น อักษรวิลัย

คำว่า พุทฺธสาสน เป็นคำภาษาบาลีโดยตรง มาจากคำว่า พุทฺธ (พระพุทธเจ้า) รวมกับคำว่า สาสน (คำสอน) ดังนั้น คำว่า พุทฺธสาสน (แปลทับศัพท์ในภาษาไทยว่า พุทธศาสนา พระพุทธศาสนา) จึงหมายถึงคำสอนของพระพุทธเจ้า ซึ่งเป็นบุคคลผู้ทรงตรัสรู้สภาพธรรมทั้งปวงตามความเป็นจริง พระธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงทั้งหมด เป็นพระพุทธศาสนา ข้อความที่แสดงถึงคำสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เช่น   

“การไม่ทำบาปทั้งสิ้น การยังกุศลให้ถึงพร้อม การยังจิตของตนให้ผ่องใส นี่เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย”

(จาก ... พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท)

พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า ทรงบำเพ็ญพระบารมีมาตลอดระยะเวลาสี่อสงไขยแสนกัปป์ ซึ่งเป็นระยะเวลาที่ยาวนานอย่างยิ่ง เพื่อตรัสรู้เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้าซึ่งจะได้เกื้อกูลสัตว์โลกให้หลุดพ้นจากกองทุกข์ทั้งปวง เมื่อพระองค์ทรงตรัสรู้แล้ว ทรงมีพระมหากรุณาต่อสัตว์โลก จึงทรงแสดงพระธรรมที่พระองค์ทรงตรัสรู้โปรดสัตว์โลก ตลอดระยะเวลา ๔๕ พรรษา นับคำไม่ถ้วน ทรงพร่ำสอนอยู่บ่อยๆ เนืองๆ ก็เพื่อให้ผู้ฟังมีความเข้าใจสภาพธรรมตามความเป็นจริง พร้อมทั้งน้อมประพฤติปฏิบัติตามจนกระทั่งสามารถดับกิเลสทั้งหลายได้ตามลำดับขั้น พระธรรมที่พระองค์ทรงแสดงนั้น เป็นสัจจธรรม เป็นความจริง แสดงถึงสิ่งที่มีจริง ซึ่งเป็นปกติธรรมดาของบุคคลผู้ทรงตรัสรู้ความจริงที่จะมีการแสดงความจริงให้ผู้อื่นได้รู้ตาม เป็นการอุปการะเกื้อกูลให้ผู้ที่ยังมีกิเลสอยู่ได้เกิดปัญญาเข้าใจความจริงของสิ่งที่กำลังปรากฏในขณะนี้ ซึ่งจะเป็นประโยชน์สำหรับผู้ที่ได้ฟัง ได้ศึกษา และมีความเข้าใจ อย่างแท้จริง เพราะเป็นไปเพื่อความเข้าใจถูกเห็นถูก  เป็นไปเพื่อละอกุศล เป็นไปเพื่อดับทุกข์โดยประการทั้งปวง เป็นไปเพื่อการไม่เกิดอีกในสังสารวัฏฏ์

แม้แต่ในเรื่องของการไม่ทำบาปทั้งสิ้น การยังกุศลให้ถึงพร้อม และการยังจิตของตนให้ผ่องใส  ซึ่งเป็นหนึ่งในบรรดาพระธรรมคำสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้านั้น ก็มีอรรถที่ลึกซึ้งตั้งแต่เบื้องต้นจนกระทั่งสูงสุด คือ บรรลุถึงความเป็นพระอรหันต์เลยทีเดียว โดยที่ไม่มีตัวตนที่จะละบาป ไม่มีตัวตนที่จะยังกุศลให้ถึงพร้อม และไม่มีตัวตนที่จะยังจิตให้ผ่องใส แต่เกิดจากการฟังพระธรรม ศึกษาพระธรรม มีความเข้าใจพระธรรม และความเข้าใจพระธรรมนี้เอง จะทำหน้าที่ละบาป ยังกุศลให้ถึงพร้อม และยังจิตของตนให้ผ่องใส เพราะทุกอย่างเป็นธรรมและเป็นอนัตตา บังคับบัญชาไม่ได้ ไม่อยู่ในอำนาจบังคับบัญชาของใครทั้งสิ้น 

ดังนั้น จึงต้องเริ่มที่การฟังพระธรรม ศึกษาพระธรรม อบรมเจริญปัญญาด้วยตนเองเป็นปกติในชีวิตประจำวัน โดยเป็นผู้เห็นประโยชน์สูงสุดของปัญญา (ความเข้าใจถูกเห็นถูก) สะสมปัญญาไปตามลำดับ แก่นแท้ของพระพุทธศาสนา อยู่ที่ความเข้าใจธรรมตามความเป็นจริง และประการที่สำคัญที่ลืมไม่ได้เลย คือ พระพุทธศาสนา หมายถึง คำสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ถ้าไม่ฟัง ไม่ศึกษาในสิ่งที่พระองค์ทรงแสดงแล้ว จะเข้าใจได้อย่างไร ซึ่งจะต้องตั้งใจฟัง ตั้งใจศึกษาอย่างละเอียดรอบคอบจริงๆ ไม่ว่าพระองค์จะทรงแสดงธรรมโดยนัยใด ส่วนใด ก็ไม่พ้นไปจากเพื่อให้ผู้ที่ได้ฟังได้ศึกษามีความเข้าใจธรรมตามความเป็นจริง เป็นปัญญาของตนเอง

อ่านคำอื่นๆ คลิกที่นี่ ... บาลี ๑ คำ