[คำที่ ๙๙] อุปาสก
ภาษาบาลี ๑ คำ คติธรรมประจำสัปดาห์ "อุปาสก"
คำว่า อุปาสก เป็นคำภาษาบาลีโดยตรง อ่านตามภาษาบาลีว่า อุ - ปา - สะ - กะ แปลว่า ผู้นั่งใกล้พระรัตนตรัย ผู้ถึงพระรัตนตรัย เป็นที่พึ่ง นิยมแปลทับศัพท์เป็น อุบาสก, ข้อความโดยสรุปจาก อรรถกถา ทีฆนิกาย สีลขันธวรรค สามัญญผลสูตร แสดงไว้ว่า
อุบาสก คือ คฤหัสถ์คนใดคนหนึ่งที่ถึงพระรัตนตรัยเป็นที่พึ่ง เหตุที่เรียกว่าอุบาสก ก็เพราะนั่งใกล้พระรัตนตรัย
นอกจากนั้น ยังแสดงต่อไปว่า ศีลของอุบาสก คือ ศีล ๕ (เว้นจากการฆ่าสัตว์ เว้นจากการลักทรัพย์ เว้นจากการประพฤติผิดในกาม เว้นจากการพูดเท็จ เว้นจากการดื่มน้ำเมาคือสุราและเมรัยอันเป็นที่ตั้งแห่งความประมาท), อาชีพของอุบาสก คือ อาชีพที่สุจริต เว้นจากอาชีพที่ทุจริต และไม่ประกอบอาชีพที่ไม่ควรประกอบ คือ ค้ามนุษย์ ค้าสัตว์ที่จะต้องฆ่า ค้ายาพิษ ค้าอาวุธ ค้าน้ำเมา, วิบัติ (ความเสื่อมของอุบาสก) คือ เป็นคนทุศีล เป็นผู้ประกอบอาชีพที่ผิด ไม่มีศรัทธา ถือมงคลตื่นข่าว แสวงหาเขตบุญภายนอกพระพุทธศาสนา ไม่ทำการสนับสนุนในพระพุทธศาสนา, และ สมบัติ (ความสมบูรณ์พร้อม) ของอุบาสก คือ เป็นผู้มีศรัทธา เป็นผู้มีศีล เป็นผู้ไม่ถือมงคลตื่นข่าว แต่เชื่อกรรมไม่เชื่อมงคลตื่นข่าว ไม่แสวงหาเขตบุญภายนอกพระพุทธศาสนา และทำการสนับสนุนในพระพุทธศาสนา.
อุบาสก อุบาสิกา คือ ใคร? คฤหัสถ์ผู้ชาย ผู้ถึงพระรัตนตรัยเป็นที่พึ่ง เป็นผู้นั่งใกล้พระรัตนตรัย ชื่อว่า อุบาสก คฤหัสถ์ผู้หญิง ผู้ถึงพระรัตนตรัยเป็นที่พึ่ง เป็นผู้นั่งใกล้พระรัตนตรัย ชื่อว่า อุบาสิกา ดังนั้น การเป็นอุบาสก อุบาสิกา ไม่ใช่อยู่ที่เครื่องนุ่งห่ม ไม่ใช่อยู่ที่การไปอยู่ ณ ที่หนึ่งที่ใด แต่อยู่ที่สภาพจิต ที่น้อมที่จะฟังพระธรรม ศึกษาพระธรรมอบรมเจริญปัญญา และไม่ประมาทในการสะสมความดีประการต่างๆ ในชีวิตประจำวัน ซึ่งจะทำให้เข้าใจได้ว่า แต่ละคนเป็นอุบาสก อุบาสิกา ที่แท้จริงในพระพุทธศาสนาหรือไม่ พระธรรมเท่านั้นที่จะเป็นเครื่องอุปการะเกื้อกูลที่ดี อุบาสก อุบาสิกา ต้องเป็นผู้ที่ ได้ฟัง ได้ศึกษาพระธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง มีความเข้าใจพระธรรม พึ่งพระปัญญาตรัสรู้ของพระองค์ ซึ่งเมื่อมีความเข้าใจที่เพิ่มขึ้นไปตามลำดับก็จะเป็นเครื่องอุปการะเกื้อกูลให้ความดีประการต่างๆในชีวิตประจำวันเจริญยิ่งขึ้นด้วย ทำให้เป็นผู้มีศีล กระทำในสิ่งที่ควรทำและงดเว้นในสิ่งที่ควรงดเว้น เป็นผู้ที่มีศรัทธา เลื่อมใสในพระรัตนตรัย คล้อยตามความเข้าใจที่ค่อย ๆ เจริญขึ้น เมื่อมีความเข้าใจถูก ก็ไม่เป็นผู้เชื่อมงคลตื่นข่าว แต่มีความมั่นคงในเรื่องกรรมและผลของกรรม เมื่อมีความเข้าใจถูก ก็ทำให้ไม่แสวงหาเขตบุญภายนอกพระพุทธศาสนา เนื่องจากว่าคำสอนที่จะทำให้พ้นจากทุกข์ได้นั้น มีเฉพาะในพระพุทธศาสนาเท่านั้น ไม่มีในคำสอนอื่น จึงไม่เข้าใกล้คำสอนอื่นที่ไม่ได้เป็นไปเพื่อความเจริญขึ้นของปัญญา แต่ก็ไม่ได้มีการห้ามการเจริญกุศลกับบุคคลต่างๆ เลย เช่น คนที่มีความเห็นผิด แต่มีทางใดที่เราจะสงเคราะห์ช่วยเหลือเขาได้ ก็ช่วยเหลือ แบ่งปันสิ่งที่เป็นประโยชน์ให้ได้ แต่จะไม่กระทำการใดๆ ที่เป็นการส่งเสริมในความเห็นผิดของเขา
นอกจากนั้น ขณะที่ได้ฟังพระธรรม ศึกษาพระธรรม มีความเข้าใจที่ถูกต้อง พร้อมทั้งมีการเผยแพร่พระธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง ให้ผู้อื่นได้เข้าใจด้วย ก็ได้ชื่อว่า ทำการสนับสนุนในพระพระพุทธศาสนานี้แล้ว เป็นการดำรงรักษาไว้ซึ่งพระธรรมด้วยความเข้าใจที่ถูกต้อง จะเห็นได้ว่า ความดีทุกอย่างทุกประการ เป็นสิ่งที่ควรกระทำ ควรอบรมเจริญให้มีขึ้น ทั้งนั้น ความดี เป็นความดี เป็นกุศลธรรม เป็นสิ่งที่ถูกต้อง พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงเพื่อให้อุบาสก อุบาสิกาได้เข้าใจตามความเป็นจริง ได้เห็นคุณของกุศลธรรมว่าเป็นธรรมที่เป็นไปเพื่อขัดเกลากิเลสของตนเอง เป็นธรรมที่ให้ผลเป็นสุข ไม่นำมาซึ่งทุกข์โทษภัยใดๆ, และอกุศลธรรมทั้งหลาย พระองค์ก็ทรงแสดงไว้อย่างมากมายเช่นเดียวกัน ซึ่งเป็นสิ่งที่แต่ละคนก็มีมากๆ ด้วยกันทั้งนั้น เพื่อให้ได้เข้าใจตามความเป็นจริง ได้เห็นโทษเห็นภัยของอกุศลโดยประการทั้งปวง แล้วถอยกลับจากอกุศล ขัดเกลาด้วยกุศลธรรม ทั้งหมดนั้นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ทรงแสดงไปตามความเป็นจริง ซึ่งจะเป็นไปเพื่อประโยชน์เกื้อกูลแก่ผู้ที่ได้ฟังได้ศึกษาอย่างแท้จริง
เมื่อกล่าวโดยสรุปแล้ว การเป็นอุบาสก อุบาสิกาที่แท้จริง คือ ฟังพระธรรม ศึกษาพระธรรมให้เข้าใจ พร้อมทั้งน้อมประพฤติปฏิบัติตามพระธรรม เป็นคนดี มีชีวิตดำเนินไปตามปกติ ควบคู่ไปกับการอบรมเจริญปัญญา จากการฟังพระธรรม ศึกษาพระธรรม และไม่ละเลยโอกาสแห่งการสะสมความดีประการต่างๆ ในชีวิตประจำวัน เพื่อขัดเกลากิเลสของตนเอง ต่อไป.
อ่านคำอื่นๆ คลิกที่นี่ ... บาลี ๑ คำ
