[คำที่ ๑๔๔] ธมฺมวิหาร
ภาษาบาลี ๑ คำ คติธรรมประจำสัปดาห์ “ธมฺมวิหาร”
คำว่า ธมฺมวิหาร เป็นคำภาษาบาลีโดยตรง อ่านตามภาษาบาลีว่า ดัม - มะ - วิ - หา - ระ มาจากคำ ๒ คำรวมกัน คือ คำว่า ธมฺม (สิ่งที่มีจริงๆ ในที่นี้มุ่งหมายถึงกุศลธรรม) กับคำว่า วิหาร (เครื่องอยู่) รวมกันเป็น ธมฺมวิหาร แปลว่า มีธรรมเป็นเครื่องอยู่, มีกุศลธรรมเป็นเครื่องอยู่ , มีคุณความดีเป็นเครื่องอยู่ แสดงถึงผลของการที่มีโอกาสได้ฟังพระธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง จากที่มากไปด้วยอกุศล ถูกอกุศลครอบงำ ก็มีกุศลธรรม เจริญขึ้น คล้อยตามความเข้าใจที่ค่อยๆ เจริญขึ้น ก็ทำให้เป็นผู้มีกุศลธรรมเป็นเครื่องอยู่ แทนที่จะเป็นอกุศลอยู่เรื่อยๆ ดังข้อความบางตอนจากปรมัตถทีปนี อรรถกถา พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย เถรคาถา นิทานกถาวรรณนา ว่า
“ด้วยศัพท์ว่า ธัมมวิหาระ ในบทว่า ยถาธมฺมวิหาริโน นี้ ท่านแสดงถึงการถึงพร้อมด้วยการฟังพระสัทธรรม เพราะเว้นจากการฟังธรรม เสียแล้ว จะไม่มีธรรมเป็นเครื่องอยู่นั้นได้เลย”
พระสัมมาสัมพุทธเจ้า กว่าที่พระองค์จะได้ทรงตรัสรู้นั้น ทรงบำเพ็ญพระบารมี สะสมคุณความดีมาตลอดระยะเวลาถึงสี่อสงไขยแสนกัปป์ เป็นเวลาที่ยาวนานเป็นอย่างยิ่ง ทั้งหมดนั้นไม่ใช่เพื่อพระองค์เพียงพระองค์เดียว แต่เพื่อประโยชน์ของสัตว์โลกทั้งปวง พระองค์ทรงอนุเคราะห์สัตว์โลกด้วยการแสดงพระธรรม ประกาศความจริงให้สัตว์โลกได้มีความเข้าใจถูกเห็นถูกตามความเป็นจริง ถ้าสัตว์โลกไม่ได้ฟังพระธรรม ก็จะไม่สามารถรู้ได้ว่า อะไรถูก อะไรผิด ไม่สามารถน้อมประพฤติในสิ่งที่ถูกต้องดีงาม ไม่สามารถรู้ความจริงของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏตามความเป็นจริงได้เลย, พระธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง ทรงเตือนให้เห็นว่า อวิชชา ความไม่รู้ ตลอดจนถึงอกุศลธรรมทั้งหลายของแต่ละคนมีมากน้อยเพียงใด ถ้าไม่เริ่มฟังพระธรรมตั้งแต่ในขณะนี้ จะขัดเกลาให้เบาบางลงได้อย่างไร
จะเห็นได้ว่า พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงพระธรรม เพื่อให้ผู้ฟัง ผู้ศึกษา ได้พิจารณาไตร่ตรอง เป็นความเข้าใจของผู้ฟังเอง ขอเพียงเป็นผู้เห็นประโยชน์ของการเข้าใจธรรม ซึ่งก็หมายถึงสิ่งที่มีจริงอยู่ในขณะนี้ ซึ่งไม่เคยรู้มาก่อนเลยว่าเป็นธรรม เพราะในการฟังการศึกษาพระธรรม นั้น เป็นการศึกษาเพื่อให้เข้าใจสิ่งที่มีจริงที่กำลังมีในขณะนี้จริงๆ ซึ่งตัวสภาพธรรมจริงๆ นั้น มีลักษณะเฉพาะของตนๆ โดยไม่ต้องใช้ชื่ออะไรๆ ก็ได้ แต่ที่มีชื่อหรือใช้ชื่อนั้น ก็เพื่อบอกให้รู้ว่ากำลังกล่าวถึงอะไร ก็เพื่อให้เข้าถึงตัวจริงของสภาพธรรมที่กำลังกล่าวถึง นั่นเอง เพราะการฟังพระธรรม จะต้องมีเรื่องที่กำลังฟัง และก็จะต้องเป็นผู้เข้าใจเรื่องของสภาพธรรมนั้นๆ ด้วย สิ่งสำคัญ คือ การฟังแล้ว เข้าใจในสิ่งที่กำลังฟัง ขอเพียงฟังให้เข้าใจจริงๆ ฟังพระธรรมให้เข้าใจ เป็นปัญญาของตนเอง สะสมความเข้าใจถูกเห็นถูกไปตามลำดับ
พระธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง มีค่ามาก มีค่ายิ่งกว่าทรัพย์สมบัติใด ๆ ในโลกทั้งปวง ซึ่งถ้าไม่มีโอกาสได้ฟัง ไม่มีโอกาสได้ศึกษา ย่อมไม่มีทางที่จะเข้าใจเลย บุคคลผู้ที่ฟัง ศึกษาด้วยความละเอียดรอบคอบเท่านั้น ถึงจะเข้าใจและได้รับประโยชน์จากพระธรรมอย่างแท้จริง, สิ่งที่ควรพิจารณาเป็นอย่างยิ่ง คือ การฟังพระธรรม เป็นโอกาสที่หายากในชีวิต เป็นการยากมากที่จะได้ฟัง เมื่อมีโอกาสแล้ว ได้พบพระธรรมในแนวทางที่ถูกต้องแล้ว ก็ไม่ควรจะปล่อยโอกาสนั้นให้ผ่านไป ควรตั้งใจฟัง ตั้งใจศึกษาด้วยความเคารพ ไม่ประมาทในแต่ละคำที่ได้ยินได้ฟัง
ขณะที่ฟังพระธรรม ขณะนั้นเป็นกุศล เป็นความดี เป็นกุศลแล้วในขณะที่ฟังพระธรรม ซึ่งก็หมายรวมถึงการพิจารณาไตร่ตรอง การสนทนา การสอบถามจากกัลยาณมิตรผู้ที่มีปัญญา ด้วย ทั้งหมดทั้งปวงนั้น เป็นไปเพื่อความเจริญขึ้นของปัญญาทั้งสิ้น แต่จะเจริญขึ้นมากน้อยแค่ไหนนั้น ย่อมขึ้นอยู่ที่การสะสมมาของแต่ละบุคคล โดยเฉพาะอย่างยิ่งแล้ว ถ้าไม่ขาดการฟัง มีความคุ้นเคยกับการฟังพระธรรม ฟังบ่อยๆ เนืองๆ ถึงอย่างไรก็ต้องเข้าใจอย่างแน่นอน
ทุกคนที่ได้ฟังพระธรรม ก็เพื่อประโยชน์ที่จะได้มีธรรมเป็นเครื่องอยู่ แต่ถ้าไม่ฟังพระธรรม เว้นจากการฟังพระธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงเสียแล้ว จะไม่มีธรรมเป็นเครื่องอยู่ได้เลย ก็น่าจะพิจารณาได้ว่า ก่อนที่จะได้ฟังพระธรรม มีธรรมเป็นเครื่องอยู่หรือยัง และเมื่อได้ฟังแล้ว มีธรรมเป็นเครื่องอยู่หรือยัง? เพราะขณะใดที่อบรมเจริญปัญญาและเจริญกุศลประการต่างๆ ขณะนั้นก็มีธรรมเป็นเครื่องอยู่ คือ มีกุศลธรรมประการต่างๆ มีปัญญา ที่เข้าใจถูกเห็นถูก เป็นต้น เป็นเครื่องอยู่ โดยอาศัยจากการฟัง แล้วเข้าใจ และเห็นประโยชน์ของการที่จะได้เข้าใจความจริงยิ่งขึ้นต่อไป เพราะเหตุว่า กุศลธรรมทั้งหลาย จะเจริญขึ้นได้ ก็เพราะมีปัญญาที่ค่อยๆ เข้าใจเพิ่มขึ้น นั่นเอง เพราะฉะนั้นแล้ว ก็ควรอย่างยิ่งที่จะได้ฟัง ได้ศึกษาพระธรรม สะสมความเข้าใจถูกเห็นถูก สะสมเป็นที่พึ่งให้กับตนเองต่อไป เพราะประโยชน์สูงสุดของการได้เกิดมาเป็นมนุษย์ นั้น อยู่ที่การมีโอกาสได้สะสมปัญญาความเข้าใจถูกเห็นถูก.
อ่านคำอื่นๆ คลิกที่นี่ ... บาลี ๑ คำ
