กตัญญูกตเวที เราจะกระทำอย่างไรต่อบุพการี

การน้อมระลึกถึงพระคุณของบรรพบุรุษ แล้วทำบุญอุทิศให้แก่บรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว เป็นการบูชาคุณแก่ผู้ที่มีคุณต่อเรา การรู้คุณเป็นกตัญญู การกระทำตอบแทนคุณท่าน เป็นกตเวที

พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฏิกวรรค เล่ม ๓ ภาค ๒ - หน้าที่ 88

ข้อความบางตอนจาก สิงคาลกสูตร

[๑๙๙] ดูก่อนคฤหบดีบุตร มารดาบิดา เป็นทิศเบื้องหน้า อันบุตรธิดาพึงบำรุงด้วยสถาน ๕ คือ ด้วยตั้งใจว่า ท่านเลี้ยงเรามา เราจักเลี้ยงท่านตอบ ๑ จักรับทำกิจของท่าน ๑ จักดำรงวงศ์ตระกูล ๑ จักปฏิบัติตนให้เป็นผู้สมควรรับทรัพย์มรดก ๑ เมื่อท่านล่วงลับไปแล้ว ทำบุญอุทิศให้ท่าน ๑.

พระสุตตันตปิฎก เอกนิบาต-ทุกนิบาต เล่ม ๑ ภาค ๒ - หน้าที่ 459

[๓๖๓] ๑๑๘. ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคล ๒ จำพวกนี้หาได้ ยากในโลก ๒ จำพวกเป็นไฉน คือ บุพพการีบุคคล ๑ กตัญญูกตเวทีบุคคล ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคล ๒ จำพวกนี้แลหาได้ยากในโลก.

ความกตัญญูเป็นเครื่องหมายของคนดี ถ้าท่านยังมีชีวิตอยู่ เราก็ดูแลเอาใจอย่างดีที่สุดเท่าที่จะทำได้ ถ้าท่านล่วงลับไปแล้ว เราก็ทำบุญอุทิศส่วนกุศลไปให้ การบูชาสักการะมีผลหลักๆ ก็คือการระลึกถึงบุญคุณที่ท่านมีต่อเรา คนที่กตัญญูมีแต่ความเจริญ ท่านพระสารีบุตรเคยได้ข้าวทัพพีเดียวจากชายชราคนหนึ่ง ภายหลังชายชราคนนี้อยากจะบวช ท่านพระสารีบุตรก็บวชให้

ท่านพระสารีบุตรเป็นผู้ที่มีความกตัญญูมาก ก่อนการตรัสรู้ตาม ท่านได้ฟังธรรมเทศนาเพียงสั้นๆ จากท่านพระอัสชิแล้วได้บรรลุเป็นพระโสดาบัน หลังจากนั้นไม่ว่าท่านจะอยู่ ณ ที่แห่งใด เวลาจะนอนท่านจะหันศีรษะไปในทิศที่ท่านรู้ว่าท่านพระอัสชิอยู่ที่นั่น นี่คือคุณธรรมของผู้ที่เป็นถึงอัครสาวก ผู้เป็นเลิศทางปัญญา รองจากพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า

ในช่วงเวลาที่บุพการียังมีชีวิตอยู่ เลี้ยงดูท่านทั้งทางกายและทางใจ ให้ความรักความอบอุ่นใจแก่ท่าน สอนลูกๆ หลานๆ ให้มีความรักและเคารพท่าน การประพฤติตนเป็นคนดีก็เป็นการตอบแทนพระคุณอย่างหนึ่งเพราะทำให้ท่านสบายใจ อีกทั้งเป็นการประกาศคุณท่าน (ลูกดีเพราะพ่อแม่อบรมสั่งสอนมาดี) และ การตอบแทนที่เหมาะสมที่สุด คือการทำให้ท่านได้ดวงตาเห็นธรรม มีพระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์เป็นสรณะ ดังเช่นท่านพระสารีบุตรเถร ท่านกลับไปนิพพานที่บ้านเกิดเพื่อโปรดมารดาของท่าน ให้ได้ดวงตาเห็นธรรม เป็นการตอบแทนที่เหมาะสมที่สุดเพราะได้ให้ที่พึ่งที่เลิศที่สุดแก่มารดา

บุพการีที่ท่านล่วงลับไปแล้ว ก็ควรทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้ท่าน ถ้าเป็นชายมีโอกาสได้บวชควรตั้งใจประพฤติปฏิบัติตามพระธรรมวินัย และตั้งใจศึกษาพระธรรมหรือบวชเองไม่ได้ ก็บวชลูกชาวบ้านแล้วอุทิศบุญกุศลให้ท่าน

อนุโมทนาในกุศลจิตของทุกท่าน

ยินดีในกุศลจิตค่ะ