มิตรและศัตรูคืออะไร

* ธัมมะ คือสิ่งที่มีจริง แต่ละอย่าง ที่ไม่ใช่สัตว์ บุคคล ตัวตนใดๆ

* ทุกอย่างเป็นธัมมะ และธัมมะ มีทั้งที่เป็นกุศล ที่เป็นอกุศล และที่ไม่ใช่ทั้งกุศลและอกุศล

- ธัมมะที่เป็นกุศล คือจิตและเจตสิก ที่มีเจตสิกที่ดีงามเกิดปรุงแต่ง เช่น ศรัทธา (สภาพที่ผ่องใส) สติ (สภาพที่ระลึกในทางที่ดีงาม) หิริ (สภาพที่ละอายในความไม่ดี) โอตตัปปะ (สภาพที่เกรงในความไม่ดี) เป็นต้น ซึ่งกุศลเป็นสภาพที่ละความไม่ดี

- ธัมมะที่เป็นอกุศล คือจิตและเจตสิก ที่มีเจตสิกที่ไม่ดี (อกุศลเจตสิก) เกิดปรุงแต่ง เช่น โลภะ (สภาพที่ติดข้อง) โทสะ (สภาพที่ขุ่นเคือง) โมหะ (สภาพที่หลง ไม่รู้ตามความจริง) อหิริกะ (ความไม่ละอายในความไม่ดี) อโนตตัปปะ (ความไม่เกรงในความไม่ดี) เป็นต้น

- ธัมมะที่ไม่ใช่ทั้งกุศลและอกุศล เช่น สี เสียง กลิ่น รส เย็น-ร้อน อ่อน-แข็ง ตึง-ไหว ซึ่งเป็นสภาพที่มีจริงๆ แต่ไม่รู้อะไรเลย หรือ ขณะที่เพียงเห็น เพียงได้ยิน หรือหลับสนิท ก็เป็นจิต ที่ไม่เป็นกุศลหรืออกุศลอะไรเลย

* มิตร ก็คือธัมมะที่ดีงาม ซึ่งไม่ใช่เรา แต่มีกิจหน้าที่เป็นไปในคุณความดีต่างๆ ซึ่งเป็นประโยชน์ต่อตนเอง และผู้อื่น

* ศัตรู ก็คือธัมมะที่ไม่ดี มีกิจหน้าที่เป็นไปในทางอกุศล ที่เบียดเบียนตนเอง และผู้อื่นให้เดือดร้อน

โดย อ.อรรณพ หอมจันทร์

อ่านหัวข้ออื่นๆ คลิกที่นี่ ... คติธรรม