มหาธัมมปาลชาดก ว่าด้วยเหตุที่ไม่ตายในวัยหนุ่ม

พระสุตตันตปฎกขุททกนิกาย ชาดกเลม ๓ ภาค ๕ - หนาที่ 880

ไมเดือดรอนภายหลัง เพราะเหตุนั้นแหละ คน หนุม ๆ ของพวกเราจึงไมตาย.

[๑๔๑๔] พวกเราเลี้ยงดูสมณะ พราหมณ คน เดินทางวณิพก ยาจก และคนขัดสนทั้งหลาย ใหอิ่มหนําสําราญดวยขาวน้ํา เพราะเหตุนั้น แหละ คนหนุม ๆ ของพวกเราจึงไมตาย.

[๑๔๑๕] พวกเราไมนอกใจภรรยา ถึงภรรยาก็ไม นอกใจพวกเรา พวกเราประพฤติพรหมจรรย นอกจากภรรยาของตน เพราะเหตุนั้นแหละ คนหนุม ๆ ของพวกเราจึงไมตาย.

[๑๔๑๖] พวกเราทั้งหมดงดเวนจากการสัตว งดเวนสิ่งของที่เขาไมใหในโลกไมดื่มของเมา ไมกลาวปด เพราะเหตุนั้นแหละ คนหนุม ๆ ของพวกเราจึงไมตาย.

[๑๔๑๗] บุตรที่เกิดในภรรยาผูมีศีลดีเหลานั้น เปน ผูฉลาด มีปญญา เปนพหูสูต เรียนจบไตรเพท เพราะเหตุนั้นแหละ คนหนุม ๆ ของพวกเรา จึงไมตาย

พระสุตตันตปฎกขุททกนิกาย ชาดกเลม ๓ ภาค ๕ - หนาที่ 881

[๑๔๑๘] มารดาบิดา พี่นองหญิงชาย บุตร ภรรยา และเราทุกคนประพฤติธรรมมุงประโยชนใน โลกหนา เพราะเหตุนั้นแหละ คนหนุม ๆ ของพวกเราจึงไมตาย. [๑๔๑๙] ทาสทาสี คนที่อาศัยเลี้ยงชีวิต คนรับใช คนทํางานทั้งหมด ลวนแตประพฤติธรรมมุง ประโยชนในโลกหนา เพราะเหตุนั้นแหละ คนหนุม ๆ ของพวกเราจึงไมตาย.

[๑๔๒๐] ธรรมแลยอมรักษาผูประพฤติธรรม ธรรม บุคคลประพฤติดีแลว ยอมนําสุขมาให นี้ เปนอานิสงส ในธรรมที่ประพฤติดีแลว ผู ประพฤติธรรมยอมไมไปสูทุคติ.

[๑๔๒๑] ธรรมแลยอมรักษาผูประพฤติธรรม เหมือนรมใหญในฤดูฝน ฉะนั้น ธรรมปาละ- บุตรของเรา อันธรรมคุมครองแลว กระดูกที่ ทานนําเอามานี้ เปนกระดูกสัตวอื่น บุตรของ เรายังมีความสุข.

จบ มหาธัมมปาลชาดกที่ ๙

พระสุตตันตปฎกขุททกนิกาย ชาดกเลม ๓ ภาค ๕ - หนาที่ 882

อรรถกถามหาธัมมปาลชาดกที่ ๙

พระศาสดาเมื่อเสด็จพระนครกบิลพัสดุครั้งแรก ประทับอยู ณ นิโครธาราม ทรงปรารภความไมทรงเชื่อของพระพุทธบิดา ในพระราชนิเวศน จึงตรัสเรื่องนี้ มีคําเริ่มตนวา กินฺเต วต ดังนี้.

ความยอวา ครั้งนั้นพระเจาสุทโธทนมหาราชถวายขาวยาคูและ ของเคี้ยว แดพระผูมีพระภาคเจาพรอมดวยภิกษุ ๒๐,๐๐๐ เปนบริวาร ในพระราชนิเวศนของพระองค เมื่อทรงกระทําสัมโมทนียกถาใน ระหวางภัต ไดตรัสวา พระเจาขา เวลาที่พระองคทําความเพียรอยู มีหมู เทวดามายืนอยูในอากาศบอกแกหมอมฉันวา สิทธัตถกุมารโอรสของ พระองคสิ้นพระชนมเสียแลว เพราะเสวยพระกระยาหารนอย เมื่อ พระศาสดาตรัสวา มหาบพิตร พระองคทรงเชื่อหรือ ? จึงตรัสวา หมอมฉันไมเชื่อดอก พระเจาขา ยังหามเทวดาที่ยืนกลาวอยูในอากาศ เสียอีกวา พระโอรสของเรายังไมไดเปนพระพุทธเจาที่โคนตนโพธิ์แลว จะยังไมปรินิพพาน พระศาสดาตรัสวา มหาบพิตร ในบัดนี้ พระองค จักทรงเชื่อไดอยางไรแมในครั้งกอน ครั้งหมอมฉันเกิดเปนมหาธรรมปาลกุมาร เมื่ออาจารยทิศาปาโมกขเอากระดูกแพะมาแสดงบอกวา บุตร ของทานตายเสียแลว นี่กระดูกบุตรของทาน พระองคก็มิไดทรงเชื่อ กลาวกับอาจารยวา ในตระกูลของเรานี่จะตายกําลังหนุมนั้นเปนไมมี ก็เหตุไร ในบัดนี้ พระองคจักทรงเชื่อเลา พระพุทธบิดาทูลอารารนา ใหตรัสเรื่องราว จึงทรงนําเอาเรื่องในอดีตมาสาธก ดังตอไปนี้ :-

พระสุตตันตปฎกขุททกนิกาย ชาดกเลม ๓ ภาค ๕ - หนาที่ 883

ในอดีตกาล เมื่อพระเจาพรหมทัตครองราชสมบัติ อยูในพระ - นครพาราณสี ไดมีบานธรรมปาลคามในแควนกาสี บานนั้นที่ไดชื่อ อยางนั้น เพราะเปนที่อยูของตระกูลธรรมบาลพราหมณที่อยูอาศัยใน บานนั้น ปรากฏชื่อวาธรรมบาล เพราะเหตุที่รักษาธรรม คือกุศลกรรมบถ ๑๐ ในตระกูลของเขาชั้นทาสและกรรมกรก็ใหทานรักษาศีล ทําอุโบสถกรรม.

ครั้งนั้น พระโพธิสัตวเกิดในตระกูลนั้น ไดนามวา ธรรมปาลกุมาร ครั้นเจริญวัยแลว บิดาไดใหทรัพยพันหนึ่ง สงไปเรียน ศิลปะ ณ เมืองตักกศิลา ธรรมปาลกุมารไป ณ ที่นั้นแลว เรียนศิลปะ ในสํานักของอาจารยทิศาปาโมกข ไดเปนหัวหนามาณพพวกอันเตวาสิก ๕๐๐ คน ครั้งนั้นบุตรคนโตของอาจารยตายลง อาจารยมีศิษยมาณพ แวดลอม พรอมดวยหมูญาติรองไหคร่ําครวญอยู ทําฌาปนกิจศพบุตร ในปาชา ทั้งอาจารยทั้งศิษยและหมูญาติตางรองไหคร่ําครวญอยู ณ ที่นั้น ธรรมปาลบุตรคนเดียวเทานั้น ไมรองไห ไมคร่ําครวญ เมื่อมาณพ ๕๐๐ คนนั้นมาจากปาชาแลว ไดพากันไปนั่งรําพันอยูในสํานัก อาจารยวา นาเสียดาย มาณพหนุมสมบูรณดวยมารยาทเห็นปานนี้ พลัดพรากจากมารดาบิดา ตายเสียแตยังหนุมทีเดียว ธรรมปาลกุมาร กลาววา เพื่อน ทานทั้งหลายกลาววายังหนุม ก็เหตุไรเลาจึงไดตายกัน เสียแตยังหนุม เวลาหนุมยังไมควรตายมิใชหรือ มาณพเหลานั้น กลาวกะธรรมปาลกุมารวา แนะเพื่อน ทานไมรูจักความตายของสัตว เหลานี้ดอกหรือ

พระสุตตันตปฎกขุททกนิกาย ชาดกเลม ๓ ภาค ๕ - หนาที่ 884

ธรรมปาลกุมารเรารู แตไมมีใครตายแตยังหนุม ตายกัน เมื่อแกแลวทั้งนั้น.

มาณพทั้งหลาย สังขารทั้งปวง ไมเที่ยง มีแลวกลับไมมี มิใช หรือ

ธรรมปาลกุมาร จริง สังขารไมเที่ยง แตสัตวทั้งหลายไมตาย แตยังหนุม ตายกันเมื่อแกแลว ถึงซึ่งความไมเที่ยง.

มาณพทั้งหลาย แนะเพื่อนธรรมปาละ ในเรือนของทานไมมี ใครตายหรือ ?

ธรรมปาลกุมาร ที่ตายแตยังหนุมไมมี มีแตตายกันเมื่อแกแลว ทั้งนั้น.

มาณพทั้งหลาย ขอนี้เปนประเพณีแหงตระกูลของทานหรือ ?

ธรรมปาลกุมาร ถูกแลว เปนประเพณีแหงตระกูลของเรา.

มาณพทั้งหลาย ไดฟงถอยคําของธรรมปาลกุมารดังนั้นแลว จึง พากันบอกแกอาจารย อาจารยเรียกธรรมปาลกุมารมาถามวา พอธรรมปาละ. ไดยินวา ในตระกูลของทาน คนไมตายกันแตยังหนุม จริง หรือ

ธรรมปาลกุมารตอบวา จริง ทานอาจารย อาจารยฟงคําของ เขา แลวคิดวา กุมารนี้พูดอัศจรรยเหลือเกิน เราจักไปสํานักบิดาของ กุมารนี้ถามดู ถาเปนจริง เราจักบําเพ็ญธรรมเชนนั้นบาง อาจารยนั้น ครั้นทําฌาปนกิจศพบุตรเสร็จแลว ลวงมาได ๗ - ๘ วัน ไดเรียก

พระสุตตันตปฎกขุททกนิกาย ชาดกเลม ๓ ภาค ๕ - หนาที่ 885

ธรรมปาลกุมารมาสั่งวา แนะพอ เราจักจากไป เจาจงบอกศิลปะแก มาณพเหลานี้ จนกวาเราจะกลับมา สั่งแลวก็เก็บกระดูกแพะตัว ๑ มาลางเอาใสกระสอบ ใหคนรับใชผู ๑ ถือตามไป ออกจากเมืองตักกศิลาไปโดยลําดับ ถึงบานนั้น เที่ยวถามถึงเรือนของมหาธรรมปาละวา หลังไหน รูแหงแลวก็ไปยืนอยูที่ประตู.

พวกทาสของพราหมณที่เห็นกอน ตางก็รับรมรับรองเทาจากมือ ของอาจารย และรับกระสอบจากมือของคนรับใช เมื่ออาจารยกลาววา พวกทานจงไปบอกบิดาของกุมารวา อาจารยของธรรมปาลกุมารบุตร ของทานมายืนอยูที่ประตู พวกทาสรับคําวา ดีแลว แลวก็พากันไปบอก พราหมณรีบไปที่ใกลประตู เชื้อเชิญวา มาขางนี้เถิดทาน แลวนํา อาจารยขึ้นเรือน ใหนั่งบนบัลลังก ทํากิจทุกอยางมีลางเทาเปนตน อาจารยบริโภคอาหารแลว เวลานั่งสนทนากันอยูตามสบาย จึงแสรง กลาววา ทานพราหมณ ธรรมปาลกุมารบุตรของทานเปนคนมีสติปญญา เรียนจบไตรเพทและศิลปะ ๑๘ ประการแลว แตไดตายเสียแลวดวยโรค อยาง ๑ สังขารทั้งปวงไมเที่ยง ทานอยาเศราโศกไปเลย. พราหมณตบมือหัวเราะดังลั่น เมื่ออาจารยถามวา ทานพราหมณ ทานหัวเราะอะไร ? ก็ตอบวา ลูกฉันยังไมตาย ที่ตายนั้นจักเปนคนอื่น อาจารยกลาววา ทานพราหมณ ทานไดเห็นกระดูกบุตรของทานแลว จงเชื่อเถิดแลวนํากระดูกออกกลาววา นี่กระดูกบุตรของทาน พราหมณ กลาววา นี้จักเปนกระดูกแพะหรือกระดูกสุนัข แตลูกฉันยังไมตาย

พระสุตตันตปฎกขุททกนิกาย ชาดกเลม ๓ ภาค ๕ - หนาที่ 886

เพราะในตระกูลของเรา ๗ ชั่วโคตรมาแลว ไมมีใครเคยตายแตยังหนุม เลย ทานพูดปด ขณะนั้น คนทั้งหมดไดตบมือหัวเราะกันยกใหญ อาจารยเห็นความอัศจรรยนั้น แลวมีความโสมนัส เมื่อจะถามวา ทาน พราหมณ ในประเพณีตระกูลของทานที่คนหนุม ๆไมตาย ถาไมมีเหตุ คงไมอาจเปนไปได เพราะเหตุไร คนหนุม ๆ จึงไมตาย ? ดังนี้ ได กลาวคาถาที่ ๑ วา :-

อะไรเปนวัตรของทาน อะไรเปนพรหม- จรรยของทาน การที่คนหนุม ๆไมตายนี้ เปน ผลแหกรรมอะไรที่ทานประพฤติดีแลว ดูกอน พราหมณ ขอทานจงบอกเนื้อความนี้แกเรา เหตุไรหนอ คนหนุม ๆ ของพวกทานจึงไม ตาย.

บรรดาบทเหลานั้น บทวา วต คือเปนวัตตสมาทาน. บทวา พฺรหฺมจริย คือเปนพรหมจรรยอันประเสริฐสุด. บทวา กิสฺส สุจิณฺณสฺส ความวา การที่คนหนุม ๆ ในตระกูลของพวกทานไมตาย เปนผลแหงสุจริตอยางไหน ?

พราหมณไดฟงดังนั้นแลวเมื่อจะพรรณนาคุณานุภาพที่เห็น เหตุใหคนหนุมในตระกูลนั้นไมตาย จึงกลาวคาถาเหลานี้วา :-

พระสุตตันตปฎกขุททกนิกาย ชาดกเลม ๓ ภาค ๕ - หนาที่ 887

พวกเราประพฤติธรรม ไมกลาวมุสา งดเวนธรรมชั่ว งดเวนกรรมอันไมประเสริฐ ทั้งหมด เพราะเหตุนั้นแหละ คนหนุม ๆ ของ พวกเราจึงไมตาย

พวกเราฟงธรรมของอสัตบุรุษและของ สัตบุรุษแลว เราไมชอบใจธรรมของอสัตบุรุษ เลยละอสัตบุรุษเสียไมละสัตบุรุษ เพราะเหตุ นั้นแหละ คนหนุม ๆ ของพวกเราจึงไมตาย. กอนที่เริ่มจะใหทาน พวกเราเปนผูตั้งใจ ดี แมกําลังใหก็มีใจผองแผว ครั้นใหแลวก็ ไมเดือดรอนภายหลัง เพราะเหตุนั้นแหละ คน หนุม ๆ ของพวกเราจึงไมตาย. พวกเราเลี้ยงดูสมณะ พราหมณ คน เดินทาง วณิพก ยาจก และคนขัดสนทั้งหลาย ใหอิ่มหนําสําราญดวยขาวน้ํา เพราะเหตุนั้น แหละ คนหนุม ๆ ของพวกเราจึงไมตาย. พวกเราไมนอกใจภรรยา ถึงภรรยาก็ไม นอกใจพวกเรา พวกเราประพฤติพรหมจรรย

พระสุตตันตปฎกขุททกนิกาย ชาดกเลม ๓ ภาค ๕ - หนาที่ 888

นอกจากภรรยาของตน เพราะเหตุนั้นแหละ คนหนุม ๆ ของพวกเราจึงไมตาย. พวกเราทั้งหมดงดเวนจากการฆาสัตว งดเวนสิ่งของที่เขาไมใหในโลก ไมดื่มของเมา ไมกลาวปด เพราะเหตุนั้นแหละ คนหนุม ๆ ของพวกเราจึงไมตาย.

บุตรที่เกิดในภรรยาผูมีศีลดีเหลานั้น เปน ผูฉลาด มีปญญา เปนพหูสูต เรียนจบไตรเพท เพราะเหตุนั้นแหละ คนหนุม ๆ ของพวกเรา จึงไมตาย.

มารดาบิดา พี่นองหญิงชาย บุตร ภรรยา และเราทุกคนประพฤติธรรมมุงประโยชนใน โลกหนา เพราะเหตุนั้นแหละ คนหนุม ๆ ของพวกเราจึงไมตาย.

ทาส ทาสี คนที่อาศัยเลี้ยงชีวิต คนรับใช คนทํางานทั้งหมด ลวนแตประพฤติธรรมมุง ประโยชนในโลกหนา เพราะเหตุนั้นแหละ คนหนุม ๆ ของพวกเราจึงไมตาย.

พระสุตตันตปฎกขุททกนิกาย ชาดกเลม ๓ ภาค ๕ - หนาที่ 889

บรรดาบทเหลานั้น บทวา ธมฺมฺจราม ไดแก ประพฤติ ธรรม คือกุศลกรรมบถ ๑๐ ประการ กุศลกรรมทุกอยางเปนตนวา พวกเราไมปลงสัตวโดยที่สุดแมมดดําจากชีวิต เพราะเหตุแหงชีวิตตน และไมมองดูสิ่งของของผูอื่นดวยโลภจิต อันบัณฑิตพึงพรรณนาให พิสดาร ก็ในคาถานี้ พราหมณกลาวถึงการพูดมุสา แตกลาวไวดวย สามารถแหงอกุศลกรรมที่สูงขึ้นวา ขึ้นชื่อวาบาปที่บุคคลผูมักพูดเท็จ จะไมทํายอมไมมีไดยินวา บุคคลเหลานั้น ไมพูดเท็จ แมดวยประสงค จะใหหัวเราะ.

บทวา ปาปานิ ไดแก กรรมอันลามกที่เปนเหตุใหเขาถึงนรก แมทุกอยาง. บทวา อนริย ไดแก งดเวนกรรมที่เวนจากความเปน กรรมอันประเสริฐ คือที่ไมดี ไดแก ไมบริสุทธิ์ทั้งหมด. หิ อักษร ในคําวา ตสฺมา หิ อมฺห นี้เปนเพียงนิบาต อธิบายวา เพราะเหตุนี้ คนหนุม ๆ ของพวกเราจึงไมตาย คือขึ้นชื่อวา อกาลมรณะในระหวาง ยอมไมมีแกพวกเรา บาลีวา ตสฺมา หิ อมฺห ดังนี้ก็มี. บทวา สุโณม เปนตน ความวา ไดยินวา พวกเรา ธรรมอันแสดงกุศลของสัตบุรุษ ก็ฟง. ธรรมอันแสดงอกุศลของอสัตบุรุษก็ฟงทั้งนั้น แตพวกเราก็เปน สักแตวาฟงธรรมนั้นแลวเทานั้น ไมชอบใจธรรมของอสัตบุรุษนั้นเลย แตไมใหมีการทะเลาะหรือวิวาทกับอสัตบุรุษเหลานั้น แมฟงแลวไดแลว ก็ประพฤติตามสัตบุรุษ ไมละสัตบุรุษแมสักขณะเดียว ละอสัตบุรุษ คือบาปมิตรเสียแลวเปนผูซองเสพแกกัลยาณมิตรเทานั้น.

พระสุตตันตปฎกขุททกนิกาย ชาดกเลม ๓ ภาค ๕ - หนาที่ 890

บทวา สมเณ มย พฺราหฺมเณ ความวา ดูกอนพราหมณ พวกเราเลี้ยงดู สมณพราหมณ คือพระปจเจกพุทธเจาผูมีบาปอันสงบ แลวแล มีบาปอันลอยแลวบาง สมณพราหมณผูตั้งอยูในธรรมที่เหลือ บาง ชนที่เหลือมีมารเดินทางเปนตนบาง ใหอิ่มหนําสําราญดวยขาว น้ํา ก็ในพระบาลีคาถานี้ก็มาตามหลังคาถาวา ปุพฺเพว ทานา เหมือน กัน. บทวา นาติกฺกมาม ความวา พวกเราไมนอกใจภรรยาของตน กระทํามิจฉาจารในหญิงอื่นในภายนอก. บทวา อฺตฺร ตาหิความวา พวกเราประพฤติพรหมจรรยในหญิงที่เหลือ นอกจากภรรยาของตน แมภรรยาของพวกเราก็เปนไปในชายที่เหลืออยางนี้เหมือนกัน บทวา ชายเร แปลวา ยอมเกิด. บทวา สุตฺตมาสุ คือในหญิงผูสูงสุด ผูมี ศีลดีทั้งหลาย.

ขอนี้มีอธิบายวา บุตรเหลาใดของพวกเราเกิดในหญิงผูสูงสุด ผูมีศีลสมบูรณเหลานั้น บุตรเหลานั้นยอมเปนผูมีประการอยางนี้ คือ เปนผูฉลาดเปนตน ความตายในระหวางจักมีแกบุตรเหลานั้น แตที่ ไหนเลา แมเพราะเหตุนั้น คนหนุม ๆ ในตระกูลของพวกเราจึงไมตาย. บทวา ธมฺมฺจราม ไดแก ประพฤติสุจริตธรรม ๓ ประการ เพื่อ ประโยชนแกปรโลก. หญิงรับใชทั้งหลาย ชื่อวา ทาสี. ในที่สุด พราหมณก็ไดแสดงคุณของผูประพฤติธรรม ดวยคาถา ๒ คาถาเหลานี้ วา :-

พระสุตตันตปฎกขุททกนิกาย ชาดกเลม ๓ ภาค ๕ - หนาที่ 891

ธรรมแลยอมรักษาผูประพฤติธรรม ธรรม ที่บุคคลประพฤติดีแลว ยอมนําสุขมาให นี้ เปนอานิสงส ในธรรมที่ประพฤติดีแลว ผู ประพฤติธรรมยอมไมไปสูทุคติ. ธรรมแลยอมรักษาผูประพฤติธรรม เหมือนรมใหญในฤดูฝน ฉะนั้น ธรรมปาละ- บุตรของเรา อันธรรมคุมครองแลว กระดูกที่ ทานนําเอามานี้ เปนกระดูกสัตวอื่น บุตรของ เรายังมีความสุข.

บรรดาบทเหลานั้นบทวา รกฺขติ ความวา ธรรมดาวา ธรรม ที่บุคคลรักษาแลวนี้ ยอมกลับรักษาซึ่งบุคคลผูมีธรรมอันตนรักษา แลว. บทวา สุขมาวหาติ คือ ยอมนําสุขในเทวดาและมนุษยทั้งหลาย กับนิพพานสุขมาให. บทวา น ทุคฺคตึ คือยอมไมไปสูทุคติ อัน ตางดวยทุคติมีนรกเปนตน.

พราหมณนั้นแสดงวา ดูกอนพราหมณ พวกเรารักษาธรรม อยางนี้ แมธรรมก็รักษาพวกเราเหมือนกัน. บทวา ธมฺเมน คุตฺโต คืออันธรรมที่ตนรักษาอันเชนกับดวยรมใหญคุมครองแลว. บทวา อสฺญสฺส อฏีนิ ความวา ก็กระดูกที่ทานนํามานี้ จักเปนกระดูก

พระสุตตันตปฎกขุททกนิกาย ชาดกเลม ๓ ภาค ๕ - หนาที่ 892

ของสัตวอื่นคือของแพะก็ตามของสุนัขก็ตาม ทานจงทิ้งกระดูกเหลานั้น เสีย บุตรของเรายังมีความสุข

อาจารยไดฟงดังนั้น จึงกลาววา การมาของขาพเจาเปนการ มาดี มีผล ไมไรผล แลวมีความยินดี ขอขมาโทษกะบิดาธรรมปาละ แลวกลาววา นี้เปนกระดูกแพะ. ขาพเจานํามาเพื่อจะลองทาน บุตร ของทานสบายดี ทานจงใหธรรมที่ทานรักษาแกขาพเจาบาง ดังนี้แลว เขียนขอความลงในสมุด อยูในที่นั้น ๒, ๓ วันแลว ไปเมืองตักกศิลา ใหธรรมปาลกุมารศึกษาศิลปะทุกอยาง แลวสงไปดวยบริวารใหญ. พระศาสดาครั้นทรงนําพระธรรมเทศนานี้มาแสดงแกพระเจาสุทโธทนมหาราชแลว ทรงประกาศสัจธรรมในเวลาจบสัจจะ พระเจาสุทโธทนมหาราชไดดํารงอยูในอนาคามิผล

พระทศพลทรงประชุมชาดก วา มารดาบิดาในครั้งนั้น ไดมาเปนพุทธมารดาพุทธบิดาในบัดนี้ อาจารยในครั้งนั้น ไดมาเปนพระสารีบุตรในบัดนี้ บริษัทในครั้งนั้น ไดมาเปนพุทธบริษัทในบัดนี้ สวนธรรมปาลกุมารไดมาเปนเราตถาคต ฉะนี้แล.

จบ อรรถกถามหาธัมมปาลชาดกที่ ๙

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

กราบนอบน้อมพระรัตนตรัยด้วยเศียรเกล้า

กราบขอบพระคุณยินดีในกุศลทุกประการค่ะ