เรื่องนางปริยาชิกาชื่อสุนทรี
[เล่มที่ 43] พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เล่ม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนาที่ 195
๒๒. นิรยวรรควรรณนา
๑. เรื่องนางปริยาชิกาชื่อสุนทรี [๒๒๓]
ขอความเบื้องตน
พระศาสดา เมื่อประทับอยูในพระเชตวัน ทรงปรารภนางปริพาชิกา ชื่อสุนทรี ตรัสพระธรรมเทศนานี้วา "อภูตวาที" เปนตน พวกเดียรถียคิดตัดลาภสักการะพระศาสดา
เรื่องมาโดยพิสดารในอุทานนั่นแลวา "ก็โดยสมัยนั้นแล พระผูมีพระภาคเจาเปนผูอันมหาชนสักการะ ทําความเคารพ นับถือ บูชาแลว" เปนตน. สวนเนื้อความยอในเรื่องนี้ มีดังตอไปนี้ :-
ไดยินวา เมื่อลาภสักการะเชนกับหวงน้ําใหญแหงปญจมหานที เกิดขึ้นแกพระผูมีพระภาคเจาและภิกษุสงฆแลว พวกอัญญเดียรถียก็เสื่อมลาภ สักการะ เปนผูอับแสง ประหนึ่งหิ่งหอยในเวลาพระอาทิตยขึ้น รวมประชุมปรึกษากันวา "ตั้งแตกาลแหงพระสมณโคดมอุบัติขึ้น พวกเราก็เสื่อมลาภสักการะ ใครๆ ยอมไมรู แมความที่เราทั้งหลายมีอยู พวกเรา จะพึงรวมกันกับใครหนอ กอโทษใหเกิดขึ้นแกพระสมณโคดม แลวยังลาภสักการะของเธอใหเสื่อมสูญ"
พวกเดียรถียใหนางสุนทรี ทําลายพระเกียรติพระศาสดา
ครั้งนั้น ความคิดไดเกิดขึ้นแกอัญญเดียรถียเหลานั้นวา "พวกเรา รวมกับนางสุนทรีจักสามารถ (ทําได)" วันหนึ่ง พวกเขา (แกลง) ไมสนทนากะนางสุนทรี ผูเขาไปยังอารามเดียรถีย ไหวแลวยืนอยู นางแม
พระสุตตันตปฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนาที่ 196
ปราศรัยบอยๆ ก็ไมไดคําตอบ จึงถามวา "พระผูเปนเจาทั้งหลาย ถูกใครๆ เบียดเบียนบางหรือ"
เดียรถีย. นองหญิง นางไมเห็นพระสมณโคดมที่เที่ยวเบียดเบียน พวกเรา ทําใหเสื่อมลาภสักการะหรือ
นางสุนทรี. ดิฉันควรจะทําอยางไร ในเรื่องนี้
เดียรถีย. นองหญิง นางแลมีรูปสวย ถึงความเปนผูงามเลิศ จงยกโทษขึ้นแกพระสมณโคดม แลวใหมหาชนเชื่อถอยคํา ทําใหเสื่อมลาภ สักการะ
นางสุนทรีนั้น รับรองวา "ดีละ" แลวหลีกไป ตั้งแตนั้นมา นางถือเอาสิ่งของมีระเบียบดอกไม ของหอม เครื่องลูบไล การบูรและของเผ็ดรอนเปนตน เดินบายหนาตรงไปยังพระเชตวัน ในเวลาที่มหาชนฟงพระธรรมเทศนาของพระศาสดา แลวกลับเขาพระนครในเวลาเย็น ถูก มหาชนถามวา "ไปไหน" ก็ตอบวา "ไปสํานักพระสมณโคดม ฉันอยูในพระคันกุฎีเดียวกันกับพระสมณโคดมนั้น" แลวอยูในอารามเดียรถีย แหงใดแหงหนึ่งยางลงสูทาง (ที่ไปยัง) พระเชตวันแตเชาตรู เดินบายหนาสูพระนคร นางถูกมหาชนถามวา "ไปไหนสุนทรี" ตอบวา "ฉันอยูในพระคันกุฎีเดียวกันกับพระสมณโคดม ใหทานยินดีดวยความยินดี เพราะกิเลสแลว จึงกลับมา"
พวกภิกษุถูกพวกเดียรถียหาวาฆานางสุนทรี
แตนั้นมา โดยกาลลวงไป ๒-๓ วัน พวกเดียรถียใหกหาปณะ แกพวกนักเลงแลวกลาววา "พวกทานจงไปฆานางสุนทรี แลวหมกไว
พระสุตตันตปฎกขุททกนิกายคาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนาที่ 197
ที่ระหวางกองหยากเยื่อแหงระเบียบดอกไม ที่ใกลพระคันธกุฎีของพระสมณโคดม แลวกลับมา" พวกนักเลงก็ไดทําอยางนั้น
ลําดับนั้น เดียรถียทั้งหลายไดทําความโกลาหลขึ้นวา "พวกเรา ไมเห็นนางสุนทรี" แลวทูลแดพระราชา ถูกพระราชาตรัสถามวา "พวกทานมีความสงสัยที่ไหน" ทูลวา "นางสุนทรีอยูในพระเชตวันสิ้นวัน เทานี้ พวกอาตมภาพไมทราบความเปนไปของนางในพระเชตวันนั้น" อันพระราชา ทรงอนุญาตวา "ถากระนั้น พวกทานจงไปคนพระเชตวันนั้นดูเถิด" พาพวกอุปฏฐากของตนไปยังพระเชตวัน คนอยูที่พบ นางสุนทรีนั้น ในระหวางกองหยากเยื่อแหงระเบียบดอกไม จึงยกขึ้นเตียง เขาไปยังพระนคร ทูลแดพระราชาวา "พระสาวกของพระสมณโคดมฆา นางสุนทรี แลวหมกไวในระหวางกองหยากเยื่อแหงระเบียบดอกไม ดวยคิดวา 'จักปกปดกรรมลามกที่พระศาสดาทํา" พระราชา ตรัสวา "ถาอยางนั้น พวกทานจงไปเที่ยวประกาศใหตลอดพระนครเถิด" พวกเดียรถียพากันกลาวคําเปนตนวา "ขอทานทั้งหลาย จงดูกรรมของพวกสมณสักยบุตรเถิด" ในถนนแหงพระนครแลว ไดไปยังพระทวารแหง พระราชนิเวศนอีก พระราชารับสั่งใหยกสรีระของนางสุนทรีขึ้นใสแคร ในปาชาผีดิบ แลวใหรักษาไว ชาวพระนครสาวัตถีเวนพระอริยสาวก ที่เหลือโดยมากพากันกลาวคําเปนตนวา "ขอทานทั้งหลาย จงดูกรรมของ พวกสมณสักยบุตรเถิด" แลวเที่ยวดาพวกภิกษุ ในภายในพระนครบาง ภายนอกพระนครบาง ในปาบาง ภิกษุทั้งหลาย กราบทูลเรื่องนั้นแด พระตถาคต
พระสุตตันตปฎกขุททกนิกายคาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนาที่ 198
พระศาสดาตรัสวา "ถาอยางนั้น แมพวกเธอจงกลับโจทพวกมนุษยเหลานั้นอยางนั้น" ดังนี้แลว ตรัสพระคาถานี้วา :-
๑. อภูตวาที นิรย อุเปติ โย วาป กตฺวา น กโรมีติ จาห อุโภป เต เปจฺจ สมา ภวนฺติ นิหีนกมฺมา มนุชา ปรตฺถ
"ผูมักพูดคําไมจริง ยอมเขาถึงนรก หรือแมผูใดทําแลว กลาววา 'ขาพเจามิไดทํา' ชนแมทั้ง สองนั้น เปนมนุษยมีกรรมเลวทราม ละไปในโลก อื่นแลว ยอมเปนผูเสมอกัน"
แกอรรถ
บรรดาบทเหลานั้น บทวา อภูตวาที ไดแกผูไมเห็นโทษของ บุคคลอื่นเลย ทําการกลาวเท็จ ตูผูอื่นดวยคําเปลา
บทวา กตฺวา ความวา หรือผูใดทํากรรมลามกแลว กลาววา "ขาพเจามิไดทํากรรมนั่น"
หลายบทวา เปจฺจ สมา ภวนฺติ ความวา ชนแมทั้งสองนั้นไปสู ปรโลก ยอมเปนผูเสมอกันโดยคติ เพราะการเขาถึงนรก คติของชน เหลานั้นเทานั้น ทานผูรูกําหนดไวแลว แตอายุของเขาทานมิไดกําหนด ไว เพราะวาชนทั้งหลายทําบาปกรรมไวมาก ยอมไหมในนรกนาน ทํา บาปกรรมไวนอย ยอมไหมสิ้นกาลเพียงเล็กนอยเทานั้น ก็เพราะกรรมที่
พระสุตตันตปฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนาที่ 199
ลามกของชนแมทั้งสองนั้นนั่นเอง (เปนเหตุ) เพราะฉะนั้น พระผูมีพระภาคเจาจึงตรัสวา "นิหีนกมฺมา มนุชา ปรตฺถ" ก็บทวา ปรตฺถ สัมพันธเขากับบทวา 'เปจฺจ' ขางหนา อธิบาย วา ชนผูมีกรรมเลวทรามเหลานั้น ละไปในโลกอื่น คือไปจากโลกนี้ ยอมเปนผูเสมอกันในปรโลก
ในเวลาจบเทศนา ชนเปนอันมากบรรลุอริยผลทั้งหลาย มีโสดาปตติผลเปนตน ดังนี้แล
พวกฆานางสุนทรีถูกประหารชีวิต
พระราชา ทรงสงราชบุรุษไปดวยรับสั่งวา "พวกเธอจงรูความที่ คนอื่นฆานางสุนทรี" ครั้งนั้น นักเลงเหลานั้นดื่มสุราอยูดวยกหาปณะเหลานั้น ทําการทะเลาะกันและกัน คนหนึ่งกลาวกะคนหนึ่งวา "แก ฆานางสุนทรีดวยประหารเพียงทีเดียวแลว หมกไวในระหวางกองหยากเยื่อแหงระเบียบดอกไม ดื่มสุราดวยกหาปณะที่ไดมาจากการประหารนั้น เรื่องนั้นยกเลิกเสียเถิด" พวกราชบุรุษจึงจับนักเลงนั้นไปแสดงแดพระราชา ลําดับนั้น พระราชา ตรัสถามนักเลงเหลานั้นวา "พวกเธอฆา นางสุนทรีหรือ"
พวกนักเลง. ขาแตสมมติเทพ พระเจาขา
พระราชา. ใครใชพวกเธอใหฆา
พวกนักเลง. พวกอัญญเดียรถีย พระเจาขา
พระราชา รับสั่งใหเรียกพวกเดียรถียมา แลว ทรงบังคับวา "พวก เธอจงไปเที่ยวกลาวทั่วพระนครอยางนี้วา 'นางสุนทรีนี้ ถูกพวกขาพเจา
พระสุตตันตปฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนาที่ 200
ผูใครยกโทษแกพระสมณโคดมขึ้น ฆาแลว โทษของพระสาวกของพระสมณโคดมไมมี เปนโทษของขาพเจาฝายเดียว" พวกเดียรถียไดทําอยางนั้น มหาชนผูเขลาเชื่อแลวในคราวนั้น พวกเดียรถียก็ดี พวกนักเลงก็ดี ถึงอาชญาเพราะการฆาคน จําเดิมแตนั้นมา สักการะไดมี มากแกพระพุทธเจาและพระสาวกทั้งหลาย (ตามเคย) ดังนี้แล
เรื่องนางปริพาชิกาชื่อสุนทรี จบ