บัณฑิตมีหน้าที่ฝึกตน

หทเย นิเธตพฺพยุตฺตกํ
(ข้อความที่ควรเก็บไว้ในหทัย)
[๔๘๐]

บัณฑิตมีหน้าที่ฝึกตน

ลักษณะของพาลและบัณฑิต ข้อความในขุททกนิกาย คาถาธรรมบท บัณฑิตวรรคที่ ๖ ข้อ ๑๖ มีข้อความว่า

หน้าที่ของบัณฑิตคือ ก็พวกคนไขน้ำย่อมไขน้ำไป พวกช่างศรย่อมดัดศรให้ตรง พวกช่างถากก็ถากไม้ บัณฑิตทั้งหลายก็ย่อมฝึกตน ดังนี้

เพราะฉะนั้น ใครจะเป็นพาล ใครจะเป็นบัณฑิต ขึ้นอยู่กับการพิจารณาโดยแยบคายว่า บัณฑิตมีหน้าที่ฝึกตน

การที่จะไขน้ำเสียคือกิเลสที่หมักหมมเน่าเหม็น ก็มีหนทางเดียวด้วยการเพิ่มน้ำใส คือกุศลจิตและการอบรมเจริญปัญญา เพราะฉะนั้นเรื่องของแต่ละท่านก็เป็นเรื่องที่จะต้องพิจารณาเห็นแต่สิ่งที่ไม่ดีของตัวเองก่อน เพราะเหตุว่าถ้าเทียบแล้วกุศลจิตน้อยมากถ้าเทียบกับอกุศล เพราะฉะนั้นถ้าไม่คิดที่จะแก้อกุศล โดยการที่เพิ่มกุศลในทุกๆ ทางก็ย่อมไม่มีทางที่จะดับกิเลสได้ แต่ถ้าเริ่มเป็นผู้ที่ทำหน้าที่ฝึกตนก็จะทำให้เป็นผู้ที่ตรง โดยการเห็นว่ากิเลสทั้งหลายเป็นโทษและพากเพียรที่จะละกิเลส ถ้าผูกโกรธใครลองคิดดูว่าจะเป็นพาลหรือจะเป็นบัณฑิต ถ้าเป็นพาลก็ผูกโกรธต่อไป ใครก็ช่วยไม่ได้ แต่ถ้าเป็นบัณฑิตเห็นว่าไม่มีประโยชน์เลยเป็นอันตราย เป็นโทษ ความผูกโกรธเพียงแค่อภัยทานยังทำไม่ได้แล้วจะปฏิบัติธรรมอะไร

นี่ก็มีการที่จะพิจารณาตนเองได้ในทุกๆ ทาง แล้วก็จะทำให้เป็นผู้ที่เพิ่มกุศลจิต ด้วยการทำดีทางกาย ทางวาจา ต่อคนที่คิดว่าไม่เป็นมิตรกันหรือว่าไม่ถูกกัน

นี่คือบัณฑิตที่ย่อมฝึกตน และก็เป็นผู้ที่มีจิตใจโอบอ้อมอารี และทำกุศลทุกอย่างทันที

ทุกคนถ้าตายในวันนี้ลืมเรื่องของชาตินี้ทั้งหมด เพราะฉะนั้นจะเดือดร้อนทำไมกับความโกรธบ้าง ความโลภบ้าง ความรักบ้าง ความชังบ้าง ในชาตินี้ ซึ่งถ้าลืมเสียตั้งแต่ในชาตินี้ ไม่ต้องคอยถึงชาติหน้าจะดีกว่าไหม แทนที่จะให้ยังโกรธอยู่เพราะยังจำได้ แต่ว่าถ้าคิดเสียว่าถ้าตายแล้วก็ลืมหมดทุกอย่าง ไม่ว่าจะเป็นผู้ที่เป็นที่รักผู้ที่เป็นที่ชัง หรือว่าสิ่งที่เป็นที่รักสิ่งที่เป็นที่ชัง ถ้าลืมเสียได้เดี๋ยวนี้ ไม่ต้องคอยถึงชาติหน้า แล้วก็ตั้งต้นใหม่ทุกขณะโดยการอบรมเจริญปัญญา รู้ลักษณะของสภาพธรรมเท่านั้น เพราะเหตุว่าแท้ที่จริงแล้ว ที่ปรากฏเป็นโลก เป็นสัตว์ เป็นบุคคลต่างๆ ก็เป็นแต่เพียงนามธรรมและรูปธรรมเท่านั้นไม่มีใครเลยจริงๆ

กราบเท้าบูชาคุณ ท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ที่เคารพยิ่ง

อ่านหัวข้ออื่นๆ คลิกที่นี่ ... เก็บไว้ในหทัย