ศีล สมาธิ ปัญญา
ธรรมทุกอย่างเป็น "อนัตตา" แล้วจะต้องเรียงลำดับหรือไม่คะ
ศีล สมาธิ ปัญญา
เป็นเรื่องของการขัดเกลากิเลสตามลำดับขั้น คือ
๑. กิเลสอย่างหยาบ (วีติกกมกิเลส) เป็นเหตุให้ล่วงละเมิดอกุศลกรรมทางกาย วาจา ละได้ด้วยศีล
๒. กิเลสอย่างกลาง (ปริยุฏฐานกิเลส) คือสภาพจิตที่ถูกอกุศลกลุ้มรุมทำให้ไม่สงบ ระงับได้ด้วยสมาธิ
๓. กิเลสอย่างละเอียด (อนุสัยกิเลส) คือกิเลสที่นอนเนื่องในสันดาน ปหานได้ด้วยปัญญาที่เป็นวิปัสสนาญาณและโลกุตตรมรรค
ขณะที่สติปัฏฐานเกิดจะมีมรรค ๕ องค์ หรือ ๖ องค์ หรือทั้ง ๘ ก็ได้ แล้วแต่ว่าเหตุปัจจัยพร้อมหรือไม่ ขณะนั้นก็มีศีล สมาธิ ปัญญา เกิดพร้อมกันก็ได้ ไม่เรียงก็ได้แล้วแต่ เป็นเพียงชื่อเท่านั้น แต่จริงๆ เวลาที่สติปัฏฐานเกิด ไม่มีชื่อเหล่านี้เลย
ศีล สมาธิ ปัญญา จะต้องเรียงตามลำดับนี้หรือเปล่าครับ จะสลับกันได้ไหมครับ
ตามปกติ ในพระสูตรบางพระสูตร จะแสดงว่า พวกเธอจงยังศีลให้บริบูรณ์ก่อน ซึ่งอาจทำให้เข้าใจผิดว่า ต้องเรียงลำดับในเรื่องการอบรมวิปัสสนาได้ว่า ต้องทำศีลให้บริสุทธ์เสียก่อน จึงอบรมสมาธิต่อและอบรมวิปัสสนาภายหลัง แต่การอบรมวิปัสสนา มิได้เป็นอย่างนั้น
ต้องเข้าใจพื้นฐานก่อนว่า จิตเมื่อเกิดขึ้นจะมีเจตสิกเกิดร่วมด้วยหลายดวง แม้ขณะที่เป็นสติปัฏฐานหรือวิปัสสนา ขณะนั้นก็เป็นจิตที่เป็นกุศลประกอบด้วยปัญญา มีเจตสิกเกิดร่วมด้วยหลายดวง ขณะที่สติปัฏฐานเกิด ขณะนั้นมีสัมมาทิฏฐิ สัมมาสังกัปปะ ทั้ง ๒ นี้ เป็น (อธิปัญญา) และมีสัมมาวิริยะ สัมมาสติ สัมมาสมาธิ (เป็นอธิจิต หรือสมาธิ) และบางขณะก็มี สัมมาวาจาหรือสัมมากัมมันตะ หรือสัมมาอาชีวะซึ่งเป็นอธิศีล ดังนั้น ศีล สมาธิ ปัญญา ในการอบรมเจริญวิปัสสนาหรือขณะมรรคจิตเกิดพร้อมกันครับ
[เล่มที่ ๗๖] พระอภิธรรมปิฎก ธรรมสังคณี เล่ม ๑ ภาค ๒ - หน้าที่ ๒๑๓
ดูก่อนท่านวิสาขะ ธรรมเหล่านี้คือ สัมมาวาจา สัมมากัมมันตะ สัมมาอาชีวะ สงเคราะห์ลงในศีลขันธ์ ดังนี้ ชื่อว่า ชาติสงเคราะห์.
ดูก่อนท่านวิสาขะ ธรรมเหล่านี้คือ สัมมาวายามะ สัมมาสติ สัมมาสมาธิ สงเคราะห์ลงในสมาธิขันธ์ ดังนี้ ชื่อว่า สัญชาติสงเคราะห์.
ดูก่อนท่านวิสาขะ ธรรมเหล่านี้คือ สัมมาทิฏฐิ สัมมาสังกัปปะ สงเคราะห์ลงในปัญญาขันธ์ ดังนี้ ชื่อว่า กิริยาสงเคราะห์.
อธิบายว่า ได้แก่ การนับรูปโดยส่วนเดียว ในบททั้งปวงก็นัยนี้.
[เล่มที่ ๒๔] พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย สคาถวรรค เล่ม ๑ ภาค ๑ - หน้าที่ ๒๕๘
อรรถกถาเชตวนสูตร
อีกอย่างหนึ่ง
บทว่า วิชฺชา ได้แก่ สัมมาทิฏฐิและสัมมาสังกัปปะ.
บทว่า ธมฺโม ได้แก่ สัมมาวายามะ สัมมาสติ และสัมมาสมาธิ.
บทว่า สีล ได้แก่ สัมมาวาจา และสัมมากัมมันตะ.
[เล่มที่ ๒๔] พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย สคาถวรรค เล่ม ๑ ภาค ๑ - หน้าที่ ๖๕
ข้อความบางตอนจาก ...
อรรถกถามานกามสูตร ... เมื่อศีลมี ก็ชื่อว่ามีอธิศีล
ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย
อาหารของสติปัฏฐาน คือ
กายสุจริต วจีสุจริต มโนสุจริต
กายสุจริต วจีสุจริต คือศีล
มโนสุจริต คือสมาธิ (หมายถึงความสงบจากอกุศล)
สติปัฏฐาน คือปัญญา (หมายถึงการระลึกรู้สภาพธรรมที่ปรากฎตรงตามความเป็นจริง)
สติปัฏฐานย่อมเจริญเติบโตไม่ได้ ถ้าขาดอาหาร คือ กายสุจริต วจีสุจริต มโนสุจริต
ศีล สมาธิ ปัญญา นั้น ถ้าคนเรามีปัญญาก็จะมีศีล ปัญญาน่าจะมาก่อนศีลและสมาธิ
