๗. เรื่องพราหมณ์ผู้เป็นสหายของพระสารีบุตรเถระ [๘๗]

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เล่ม ๑ ภาค ๒ ตอน ๒ - หน้า 456

๗. เรื่องพราหมณ์ผู้เป็นสหายของพระสารีบุตรเถระ [๘๗]

ข้อความเบื้องต้น

พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ในพระเวฬุวัน ทรงปรารภพราหมณ์ผู้เป็นสหายของพระสารีบุตรเถระ ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า "ยงฺกิญฺจิ ยิฏฺญฺจ" เป็นต้น.

พระเถระพาสหายไปเฝ้าพระศาสดา

ความพิสดารว่า พระเถระเข้าไปหาพราหมณ์แม้นั้นแล้ว ถามว่า "พราหมณ์ ท่านทำกุศลบางอย่างหรือ".

พราหมณ์. อย่างนั้น ขอรับ.

พระเถระ. ทำกุศลอะไร.

พราหมณ์. บูชายัญอย่างที่เขาบูชากัน.

ทราบว่า ครั้งนั้น ชนทั้งหลายย่อมบูชายัญนั้น ด้วยการบริจาคอย่างมาก ต่อแต่นี้ พระเถระถามโดยนัยก่อนนั่นแล แล้วนำพราหมณ์นั้นไปยังสำนักของพระศาสดา ทูลเรื่องนั้นแล้ว กราบทูลว่า "พระเจ้าข้า ขอพระองค์ตรัสบอกทางแห่งพรหมโลก แก่พราหมณ์นี้".

พระศาสดาทรงแสดงธรรมโปรดพราหมณ์

พระศาสดาตรัสถามว่า "ได้ยินว่าอย่างนั้นหรือ พราหมณ์" เมื่อพราหมณ์ทูลรับว่า "อย่างนั้น" แล้ว จึงตรัสว่า "พราหมณ์ ทานที่ท่านบูชายัญอย่างที่เขาบูชากันให้แก่โลกิยมหาชนตั้งปี ย่อมไม่ถึง

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เล่ม ๑ ภาค ๒ ตอน ๒ - หน้า 457

แม้เพียงส่วนที่ ๔ แห่งกุศลเจตนาที่เกิดขึ้นแก่คนทั้งหลาย ผู้ไหว้สาวกของเราด้วยจิตที่เลื่อมใส" เมื่อจะทรงสืบอนุสนธิแสดงธรรม จึงตรัสพระคาถานี้ว่า.

๗. ยงฺกิญฺจิ ยิฏฺํ ว หุตํ ว โลเก สํวจฺฉรํ ยเชถ ปุญฺเปกฺโข สพฺพํปิ ตํ น จตุภาคเมติ อภิวาทนา อุชุคเตสุ เสยฺโย.

"ผู้มุ่งบุญพึงบูชายัญ และทำบำบวงอย่างใดอย่างหนึ่งในโลกตลอดปี ทานนั้นแม้ทั้งหมด ไม่ถึงส่วนที่ ๔ การอภิวาทในท่านผู้ดำเนินตรง ประเสริฐสุด".

แก้อรรถ

บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า ยงฺกิญฺจิ นี้ เป็นคำรวบถือไม่มีส่วนเหลือ.

บทว่า ยิฏฺํ ได้แก่ ทานที่เขาให้ด้วยอำนาจการทำมงคลเป็นต้นโดยมาก.

บทว่า หุตํ ได้แก่ ทานเพื่อแขกที่เขาจัดแจงทำและทานที่เขาเชื่อกรรมและผลของกรรมทำ.

สองบทว่า สํวจฺฉรํ ยเชถ ความว่า พึงให้ทานมีประการดังกล่าวแล้ว แก่โลกิยมหาชนแม้ในจักรวาลทั้งสิ้นตลอดปีหนึ่งไม่มีระหว่างเลย.

บทว่า ปุญฺเปกฺโข ได้แก่ ผู้ปรารถนาบุญ.

บทว่า อุชุคเตสุ ความว่า ในพระโสดาบันโดยที่สุดอย่างต่ำ ในพระขีณาสพโดยที่สุดอย่างสูง.

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เล่ม ๑ ภาค ๒ ตอน ๒ - หน้า 458

คำนี้ เป็นคำที่พระศาสดาตรัสไว้ว่า "ทานนั้นทั้งหมด ไม่ถึงแม้ส่วนที่ ๔ จากผลแห่งกุศลเจตนาของผู้น้อมสรีระไหว้ ด้วยจิตที่เลื่อมใสเห็นปานนั้น เพราะฉะนั้น การอภิวาทในท่านผู้ดำเนินตรงเท่านั้น ประเสริฐสุด.

ในเวลาจบเทศนา พราหมณ์บรรลุโสดาปัตติผลแล้ว ชนแม้เหล่าอื่นเป็นอันมากบรรลุอริยผลทั้งหลาย มีโสดาปัตติผลเป็นต้น ดังนี้แล.

เรื่องพราหมณ์ผู้เป็นสหายของพระสารีบุตรเถระ จบ.