๓. เรื่องนางวิสาขาอุบาสิกา [๑๖๗]

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เล่ม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หน้า 400

๓. เรื่องนางวิสาขาอุบาสิกา [๑๖๗]

ข้อความเบื้องต้น

พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน ทรงปรารภนางวิสาขาอุบาสิกา ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า "เปมโต ชายตี" เป็นต้น.

นางวิสาขาโศกถึงนางสุทัตตีที่ทำกาละ

ได้ยินว่า นางวิสาขานั้นตั้งกุมาริกาชื่อว่าสุทัตตี ผู้เป็นธิดาของบุตร ไว้ในหน้าที่ของตน ให้ทำความขวนขวายแก่ภิกษุสงฆ์ในเรือน.

โดยสมัยอื่น กุมาริกานั้นได้ทำกาละแล้ว, นางวิสาขาให้ทำการฝังสรีระ (ศพ) นางแล้ว ไม่อาจจะอดกลั้นความโศกไว้ได้ มีทุกข์เสียใจไป สู่สำนักพระศาสดา ถวายบังคมแล้วนั่ง ณ ส่วนข้างหนึ่ง.

พระศาสดาตรัสอุบายระงับความโศก

ลำดับนั้น พระศาสดาตรัสกะนางว่า "วิสาขา ทำไมหนอเธอจึง มีทุกข์เสียใจ มีหน้าชุ่มด้วยน้ำตา นั่งร้องไห้อยู่?" นางจึงทูลข้อความนั้น แล้วกราบทูลว่า "พระเจ้าข้า นางกุมารีนั้นเป็นที่รักของหม่อมฉัน เป็นผู้สมบูรณ์ด้วยวัตร, บัดนี้หม่อมฉันไม่เห็นใครเช่นนั้น."

พระศาสดา. วิสาขา ก็ในกรุงสาวัตถีมีมนุษย์ประมาณเท่าไร?

วิสาขา. พระเจ้าข้า พระองค์นั่นแหละ ตรัสแก่หม่อมฉันว่า "ในกรุงสาวัตถี มีชน ๗ โกฏิ."

พระศาสดา. ก็ถ้าชนมีประมาณเท่านี้ๆ พึงเป็นเช่นกับหลานสาว ของเธอไซร้ เธอพึงปรารถนาเขาหรือ?

นางวิสาขา. อย่างนั้น พระเจ้าข้า.

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เล่ม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หน้า 401

พระศาสดา. ก็ชนในกรุงสาวัตถีทำกาละวันละเท่าไร?

นางวิสาขา. มาก พระเจ้าข้า.

พระศาสดา. เมื่อเป็นเช่นนี้ เวลาที่เธอจะเศร้าโศกก็จะไม่พึงมี มิใช่หรือ? เธอพึงเที่ยวร้องไห้อยู่ทั้งกลางคืนและกลางวันทีเดียวหรือ?

นางวิสาขา. ยกไว้เถิด พระเจ้าข้า. หม่อมฉันทราบแล้ว.

ลำดับนั้น พระศาสดา ตรัสกะนางว่า "ถ้ากระนั้น เธออย่าเศร้าโศก, ความโศกก็ดี ความกลัวก็ดี ย่อมเกิดแต่ความรัก" ดังนี้แล้ว จึงตรัสพระคาถานี้ว่า :-

๓. เปมโต ชายตี โสโก เปมโต ชายตี ภยํ

เปมโต วิปฺปมุตฺตสฺส นตฺถิ โสโก กุโต ภยํ.

"ความโศกย่อมเกิดแต่ความรัก ภัยย่อมเกิดแต่

ความรัก; ความโศกย่อมไม่มีแก่ผู้พ้นวิเศษแล้วจาก

ความรัก, ภัยจักมีแต่ไหน."

แก้อรรถ

บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า เปมโต ความว่า เพราะอาศัยความรัก ที่ทำไว้ในบุตรและธิดาเป็นต้นนั่นเอง.

ในกาลจบเทศนา ชนเป็นอันมากบรรลุอริยผลทั้งหลาย มีโสดาปัตติผลเป็นต้น ดังนี้แล.

เรื่องนางวิสาขาอุบาสิกา จบ.