๔. เรื่องเจ้าลิจฉวี [๑๖๘]

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เล่ม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หน้า 402

๔. เรื่องเจ้าลิจฉวี [๑๖๘]

ข้อความเบื้องต้น

พระศาสดา เมื่อทรงอาศัยเมืองเวสาลี ประทับอยู่ ณ กูฏาคารศาลา ทรงปรารภพวกเจ้าลิจฉวี ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า "รติยา ชายตี" เป็นต้น.

พวกเจ้าลิจฉวีแต่งกายประกวดกัน

ได้ยินว่า ในวันมหรสพวันหนึ่ง เจ้าลิจฉวีเหล่านั้น ต่างองค์ต่างประดับด้วยเครื่องประดับไม่เหมือนกัน ออกจากพระนครเพื่อทรงประสงค์ จะเสด็จไปอุทยาน. พระศาสดาเสด็จเข้าไปบิณฑบาต ทรงเห็นเจ้าลิจฉวีเหล่านั้น จึงตรัสเรียกภิกษุทั้งหลายมาแล้ว ตรัสว่า "ภิกษุทั้งหลาย พวกเธอจงดูพวกเจ้าลิจฉวี, พวกที่ไม่เคยเห็นเทวดาชั้นดาวดึงส์ ก็จงดูเจ้าลิจฉวี เหล่านี้เถิด" ดังนี้แล้ว เสด็จเข้าสู่พระนคร.

พวกเจ้าลิจฉวีวิวาทกันเพราะหญิงนครโสภิณี

แม้เจ้าลิจฉวีเหล่านั้น เมื่อไปสู่อุทยาน พาหญิงนครโสภิณีคนหนึ่ง อาศัยหญิงนั้น อันความริษยาครอบงำแล้ว ประหารกันและกัน ยังเลือด ให้ไหลนองดุจแม่น้ำ.

ครั้งนั้น พวกเจ้าพนักงานเอาเตียงหามเจ้าลิจฉวีเหล่านั้นมาแล้ว. ฝ่ายพระศาสดา ทรงทำภัตกิจเสร็จแล้ว ก็เสด็จออกจากพระนคร. พวกภิกษุเห็นพวกเจ้าลิจฉวี อันเจ้าพนักงานนำไปอยู่อย่างนั้น จึงกราบทูลพระศาสดาว่า "พระเจ้าข้า พวกเจ้าลิจฉวีเมื่อเช้าตรู่ ประดับประดาแล้วออกจากพระนครราวกะพวกเทวดา, บัดนี้อาศัยหญิงคนหนึ่งถึงความพินาศนี้แล้ว."

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เล่ม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หน้า 403

พระศาสดาตรัสโทษของความยินดีในกาม

พระศาสดาตรัสว่า "ภิกษุทั้งหลาย ความโศกก็ดี ภัยก็ดี เมื่อจะเกิด ย่อมอาศัยความยินดีนั่นเองเกิด" ดังนี้แล้ว ตรัสพระคาถานี้ว่า :-

๔. รติยา ชายตี โสโก รติยา ชายตี ภยํ

รติยา วิปฺปมุตฺตสฺส นตฺถิ โสโก กุโต ภยํ.

"ความโศก ย่อมเกิดแต่ความยินดี ภัยย่อมเกิด

แต่ความยินดี; ความโศกย่อมไม่มีแก่ผู้พ้นวิเศษแล้ว

จากความยินดี, ภัยจักมีแต่ไหน."

แก้อรรถ

บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า รติยา ความว่า แต่ความยินดีใน กามคุณ ๕ คือเพราะอาศัยความยินดีในกามคุณ ๕ นั้น.

ในกาลจบเทศนา ชนเป็นอันมากบรรลุอริยผลทั้งหลาย มีโสดาปัตติผลเป็นต้น ดังนี้แล.

เรื่องเจ้าลิจฉวี จบ.