๑๐. เรื่องชฎิลพราหมณ์ [๒๗๓]

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เล่ม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หน้า 446

๑๐. เรื่องชฎิลพราหมณ์ [๒๗๓]

ข้อความเบื้องต้น

พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน ทรงปรารภชฎิลพราหมณ์คนหนึ่ง ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า "น ชฏาหิ" เป็นต้น.

ชฎิลต้องการให้ตรัสเรียกตนว่าพราหมณ์

ได้ยินว่า ชฎิลพราหมณ์นั้นคิดว่า "เราเกิดดีแล้วทั้งฝ่ายมารดา ทั้งผ่ายบิดา เกิดในตระกูลพราหมณ์, ถ้าพระสมณโคดมตรัสเรียกพระสาวกทั้งหลายของพระองค์ว่า พราหมณ์ การที่พระองค์ตรัสเรียกเราอย่างนั้นบ้าง ก็ควร" ดังนี้แล้ว จึงไปยังสำนักพระศาสดา ทูลถามเนื้อความนั้น.

ลักษณะแห่งพราหมณ์

ครั้งนั้น พระศาสดาตรัสกะพราหมณ์นั้นว่า "พราหมณ์ เราไม่เรียกว่า พราหมณ์ ด้วยเหตุสักว่าชฎา ไม่เรียกด้วยเหตุสักว่าชาติและโคตร, แต่เราเรียกผู้มีสัจจะอันแทงตลอดแล้วเท่านั้นว่า เป็นพราหมณ์" ดังนี้แล้ว ตรัสพระคาถานี้ว่า :-

๑๐. น ชฏาหิ น โคตฺเตหิ น ชจฺจา โหติ พฺราหฺมโณ ยมฺหิ สจฺจญฺจ ธมฺโม จ โส สุจี โส จ พฺราหฺมโณ.

"บุคคลย่อมเป็นพราหมณ์ ด้วยชฎา ด้วยโคตร ด้วยชาติ หามิได้, สัจจะและธรรมมีอยู่ในผู้ใด ผู้นั้นเป็นผู้สะอาด และผู้นั้นเป็นพราหมณ์."

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เล่ม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หน้า 447

แก้อรรถ

บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า สจฺจํ เป็นต้น ความว่า สัจญาณอันแทงตลอดซึ่งสัจจะ ๔ อย่าง ด้วยอาการ ๑๖ แล้วตั้งอยู่ และโลกุตรธรรม ๙ มีอยู่ในบุคคลใด, บุคคลนั้นเป็นผู้สะอาด และเป็นพราหมณ์.

ในกาลจบเทศนา ชนเป็นอันมากบรรลุอริยผลทั้งหลาย มีโสดาปัตติผลเป็นต้น ดังนี้แล.

เรื่องชฏิลพราหมณ์ จบ.