๓. เวริชาดก การอยู่ร่วมกับบุคคลที่เป็นไพรี

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย เอกนิบาตชาดก เล่ม ๓ ภาค ๒ - หน้า 396

๓. เวริชาดก

การอยู่ร่วมกับบุคคลที่เป็นไพรี

[๑๐๓] "ไพรีอาศัยอยู่ในที่ใด บัณฑิตไม่ควรอยู่ในที่นั้น บุคคลอยู่ในพวกไพรีคืนหนึ่งหรือสองคืน ย่อมอยู่เป็นทุกข์" ดังนี้.

จบ เวริชาดกที่ ๓

อรรถกกถาเวริชาดกที่ ๓

พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ ณ พระเชตวันมหาวิหาร ทรงปรารภท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐี ตรัสพระธรรมเทศนานี้ มีคำเริ่มต้นว่า "ยตฺถ เวรี นิวีสติ" ดังนี้.

ได้ยินว่า ท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐีไปสู่หมู่บ้านส่วยแล้ว กำลังเดินมา พบพวกโจรในระหว่างทาง คิดว่า ไม่ควรพักแรมในระหว่างทาง ต้องไปให้ถึงพระนครสาวัตถีทีเดียว แล้วขับฝูงโคมาถึงพระนครสาวัตถีโดยรวดเร็ว รุ่งขึ้นไปสู่พระวิหาร กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระศาสดา พระศาสดาตรัสว่า ดูก่อน คฤหบดี แม้ในปางก่อน บัณฑิตพบโจรในระหว่างทาง ไม่ค้างแรมในระหว่างทาง ไปจนถึงที่อยู่ของตนทีเดียว ท่านอนาถบิณฑิกะกราบทูลอาราธนา ทรงนำเอาเรื่องในอดีตมาสาธก ดังต่อไปนี้.

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย เอกนิบาตชาดก เล่ม ๓ ภาค ๒ - หน้า 397

ในอดีตกาล ครั้งพระเจ้าพรหมทัตเสวยราชสมบัติอยู่ในพระนครพาราณสี พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นเศรษฐี มีสมบัติมาก ไปสู่ที่รับเชิญในหมู่บ้านเพื่อการบริโภค เมื่อเดินทางกลับ พบพวกโจรในระหว่างทาง ไม่หยุดในระหว่างทางเลย รีบขับโคทั้งหลายมาสู่เรือนของตนทีเดียว บริโภคอาหารด้วยรสอันเลิศ นั่งเหนือที่นอนอันมีราคามาก ดำริว่า เราพ้นจากเงื้อมมือโจร มาสู่เรือนตนอันเป็นที่ปลอดภัย แล้วกล่าวคาถานี้ ด้วยสามารถแห่งอุทานว่า.

"ไพรีอาศัยอยู่ในที่ใด บัณฑิตไม่พึงอยู่ในที่นั้น บุคคลอยู่ในพวกไพรีคืนหนึ่งหรือสองคืน ย่อมอยู่เป็นทุกข์" ดังนี้.

บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า เวรี ได้แก่ บุคคลผู้เพียบพร้อมด้วยเจตนาคิดก่อเวร.

บทว่า นิวีสติ แปลว่า ย่อมพำนักอยู่.

บทว่า น วเส ตตฺถ ปณฺฑิโต ความว่า บุคคลผู้เป็นไพรีนั้น พำนัก คืออาศัยอยู่ในที่ใด บัณฑิต คือท่านผู้ประกอบด้วยคุณเครื่องความเป็นบัณฑิต ไม่ควรอยู่ในที่นั้น.

เพราะเหตุไร.

เพราะบุคคลอยู่ในกลุ่มไพรีคืนหนึ่งหรือสองคืน ย่อมอยู่เป็นทุกข์ ขยายความว่า บุคคลเมื่ออยู่ในกลุ่มของไพรีแม้วันเดียว สองวัน ก็ชื่อว่า อยู่เป็นทุกข์ทั้งนั้น.

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย เอกนิบาตชาดก เล่ม ๓ ภาค ๒ - หน้า 398

พระโพธิสัตว์ เปล่งอุทานด้วยประการฉะนี้ กระทำบุญมีให้ทานเป็นต้น แล้วไปตามยถากรรม.

พระศาสดาทรงนำพระธรรมเทศนานี้มาแล้ว ทรงประชุมชาดกว่า ในครั้งนั้น เราตถาคตแล ได้เป็นเศรษฐีเมืองพาราณสี ฉะนี้แล.

จบ อรรถกถาเวริชาดกที่ ๓