กุศลญาณสัมปยุตต์
ในอรรถกถาอธิบาย ที่ชื่อว่า ปัญญา เพราะอรรถว่าย่อมรู้ทั่ว ย่อมรู้ทั่วซึ่งอะไรย่อมรู้ทั่วซึ่งอริยสัจทั้งหลาย แต่ปัญญามีหลายระดับ ตั้งแต่ความเห็นถูกในเรื่องทาน เรื่องศีล สมถภาวนา วิปัสสนาภาวนา หรือปัญญาในอริยมรรค ปัญญาย่อมเจริญขึ้นตามลำดับ ตั้งแต่การฟัง การคิดพิจารณา การเจริญอบรมด้วยวิปัสสนาภาวนา วิปัสสนาปัญญาย่อมเจริญขึ้นตามลำดับ ตั้งแต่รู้ลักษณะของนามธรรมและรูปธรรม รู้ปัจจัยของนามธรรมและรูป รู้การเกิดดับของนามรูปเห็นภัย เบื่อหน่าย วางเฉย ในนามรูป ฯลฯ
1. กุศลที่ประกอบด้วยปัญญา อย่างไรเรียกว่าปัญญา
ปัญญาคือความเห็นถูกตามความเป็นจริง เช่น สัตว์ทั้งหลายมีกรรมเป็นของๆ ตน เป็นปัญญาเพราะเห็นถูกตามความเป็นจริง เป็นต้น ปัญญาก็มีหลายระดับ เช่น ขั้นที่คิดถูกต้อง เช่น คิดว่า ทานที่ให้แล้วมีผล หรือขั้นประจักษ์แจ้ง คือ รู้ธัมมะตามความเป็นจริงว่าไม่ใช่เรา เป็นธัมมะ (วิปัสสนาญาณ) ขั้นแทงตลอดจนดับกิเลส เป็นปัญญาอีกระดับหนึ่ง (มรรคปัญญา) ดังนั้น ปัญญาในพระพุทธศาสนา ต้องเป็นความเห็นถูกตามความเป็นจริงซึ่งมีหลายระดับ มิใช่การคิดนึก ตอบคำถาม หรือคิดค้นได้ เพราะเป็นอกุศลขณะนั้นและไม่รู้ตามความเป็นจริงของสัจจะ (ความจริง) จึงไม่ใช่ปัญญา ครับ
ขอเชิญคลิกอ่านได้ที่ ...
[เล่มที่ 19] พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ เล่ม ๑ ภาค ๓ - หน้าที่ 273
ข้อความบางตอนจาก
เวรัญชกสูตร
๓. เป็นผู้มีความเห็นถูกต้อง ไม่ใช่เห็นคลาดเคลื่อน (คือเห็น) ว่า "ทานที่ให้แล้วมีผล, การบูชามีผล, การเซ่นสรวงมีผล ฯลฯ ทำให้แจ้งด้วยความรู้อย่างยิ่งของตนเองแล้วประกาศ (แก่สัตว์อื่น) มี"
2. ปัญญาเจริญเป็นลำดับขั้นอย่างไร
สภาพธัมมะทุกอย่างจะต้องมีเหตุให้เกิดธัมมะนั้นและเป็นไปตามลำดับเปรียบเหมือนบ้าน จะมีชั้นสองก็ต้อง มีชั้นหนึ่ง ปัญญาก็เช่นกัน ต้องเป็นไปตามลำดับคือ ต้องอาศัยการคบสัตบุรุษ ฟังธรรมของสัตบุรุษ ดังจะขอยกข้อความที่ทำให้เกิดปัญญาโดยลำดับอย่างไร
ขอเชิญคลิกอ่านได้ที่ ...
ย่อมยังวิชชาและวิมุตติให้บริบูรณ์ [ตัณหาสูตร]
ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย
กุศลที่ประกอบด้วยปัญญา เช่น ขณะที่เราให้ทาน เราเชื่อกรรมและผลของกรรม นี้คือ ปัญญาขั้นต้น ปัญญาคือ รู้ว่าสิ่งใดมีคุณ สิ่งใดมีโทษ ปัญญารู้ว่าสิ่งใดมีประโยชน์ สิ่งใดไม่มีประโยชน์ ปัญญารู้ว่านั้นเป็นกุศลควรเจริญ นี้เป็นอกุศลควรละ ปัญญารู้ว่านี้คือหนทางที่จะนำไปสู่การพ้นทุกข์ คือการอบรมเจริญสติปัฏฐาน ค่ะ
