๑. สมาธิสมาปัตติสูตร

พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย ขันธวารวรรค เล่ม ๓ - หน้า 599

๑๓. สมาธิสังยุต

๑. สมาธิสมาปัตติสูตร

[๕๘๖] กรุงสาวัตถี. ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ผู้ได้ฌาน ๔ จำพวกนี้ ๔ จำพวกเป็นไฉน? คือ ผู้ได้ฌานบางคนในโลกนี้เป็นผู้ฉลาดในการตั้งจิตมั่นในสมาธิ แต่ไม่ฉลาดในการเข้าสมาธิ ๑ บางคนฉลาดในการเข้าในสมาธิ แต่ไม่ฉลาดในการตั้งจิตมั่นในสมาธิ ๑ บางคนไม่ฉลาดในการตั้งจิตมั่นในสมาธิและไม่ฉลาดในการเข้าสมาธิ ๑ บางคนฉลาดในการตั้งจิตมั่นในสมาธิและฉลาดในการเข้าในสมาธิ ๑ ใน ๔ จำพวกนั้น ผู้ได้ฌานที่ฉลาดในการตั้งจิตมั่นในสมาธิและฉลาดในการเข้าในสมาธิ นับว่าเป็นผู้เลิศประเสริฐที่สุด เป็นประธานสูงสุดและดีกว่าผู้ได้ฌานทั้ง ๔ จำพวกนั้น เปรียบเหมือนนมสดเกิดจากแม่โค นมส้มเกิดจากนมสด เนยข้นเกิดจากนมส้ม เนยใสเกิดจากเนยข้น หัวเนยใสเกิดจากเนยใสในจำนวนนั้น หัวเนยใสเขากล่าวว่า เป็นเลิศ ฉันใด ผู้ได้ฌานที่ฉลาดในการตั้งจิตมั่นในสมาธิและฉลาดในการเข้าในสมาธิก็นับว่าเป็นผู้เลิศประเสริฐที่สุด เป็นประธานสูงสุดและดีกว่าผู้ได้ฌานทั้ง ๔ จำพวกนั้น ฉันนั้นเหมือนกัน.

จบ สมาธิสมาปัตติสูตรที่ ๑

อรรกถาสมาธิสังยุต

อรรถกถาสมาธิสมาปัตติสูตรที่ ๑

พึงทราบวินิจฉัยในสูตรที่ ๑ แห่งสมาธิสังยุต ดังต่อไปนี้ :-

พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย ขันธวารวรรค เล่ม ๓ - หน้า 600

บทว่า สมาธิกุสโล ความว่า เป็นผู้ฉลาดในการกำหนดองค์อย่างนี้คือ ปฐมฌานมีองค์ ๕.

บทว่า น สมาปตฺติกุสโล ความว่า ไม่สามารถทำจิตให้ร่าเริงให้สามารถแล้วเข้าฌานได้.

พึงทราบบทที่เหลือโดยนัยนี้.

จบ อรรถกถาสมาธิสมาปัตติสูตรที่ ๑

๒. ฐิติสูตร

[๕๘๗] กรุงสาวัตถี. ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ผู้ได้ฌาน ๔ จำพวกนี้ ๔ จำพวกเป็นไฉน? คือ ผู้ได้ฌานบางคนในโลกนี้เป็นผู้ฉลาดในการตั้งจิตมั่นในสมาธิ แต่ไม่ฉลาดในการตั้งอยู่ในสมาธิ ๑ บางคนฉลาดในการตั้งอยู่ในสมาธิแต่ไม่ฉลาดในการตั้งจิตมั่นในสมาธิ ๑ บางคนไม่ฉลาดในการตั้งจิตมั่นในสมาธิและไม่ฉลาดในการตั้งอยู่ในสมาธิ ๑ บางคนฉลาดในการตั้งจิตมั่นในสมาธิและฉลาดในการตั้งอยู่ในสมาธิ ๑ ใน ๔ จำพวกนั้น ผู้ได้ฌานที่ฉลาดในการตั้งจิตมั่นในสมาธิและฉลาดในการตั้งอยู่ในสมาธินับว่าเป็นผู้เลิศ ประเสริฐที่สุด เป็นประธานสูงสุดและดีกว่าผู้ได้ฌานทั้ง ๔ จำพวกนั้น เปรียบเหมือนนมสดเกิดจากแม่โค นมส้มเกิดจากนมสด เนยข้นเกิดจากนมส้ม เนยใสเกิดจากเนยข้น หัวเนยใสเกิดจากเนยใส ในจำนวนนั้น หัวเนยใสเขากล่าวว่าเป็นเลิศ ฉันใด ผู้ได้ฌานที่ฉลาดในการตั้งจิตมั่นในสมาธิและฉลาดในการตั้งอยู่ในสมาธิก็นับว่าเป็นผู้เลิศ ประเสริฐที่สุด เป็นประธานสูงสุดและดีกว่าผู้ได้ฌานทั้ง ๔ จำพวกนั้น ฉันนั้น เหมือนกัน.

จบ ฐิติสูตรที่ ๒