๑๑. ยวกลาปิสูตร ว่าด้วยอายตนะเปรียบด้วยฟ่อนข้าวเหนียว

พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย สฬายตนวรรค เล่ม ๔ ภาค ๑ - หน้า 507

๑๑. ยวกลาปิสูตร

ว่าด้วยอายตนะเปรียบด้วยฟ่อนข้าวเหนียว

[๓๕๑] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ฟ่อนข้าวเหนียวบุคคลกองไว้ที่หนทางใหญ่ ๔ แพร่ง ครั้นแล้วผู้ชาย ๖ คนถือไม้คานมา ผู้ชายเหล่านั้นพึงฟาดฟ่อนข้าวเหนียวด้วยไม้คาน ๖ อัน ฟ่อนข้าวเหนียวนั้นผู้ชายเหล่านั้นฟาดกระหน่ำอยู่ด้วยไม้คาน ๖ อันอย่างนี้แล จึงผู้ชายคนที่ ๗ ถือไม้คานมา. เขาฟาดฟ่อนข้าวเหนียวนั้นด้วยไม้คานอันที่ ๗. ภิกษุทั้งหลาย ฟ่อนข้าวเหนียวนั้นถูกผู้ชายฟาดกระหน่ำอยู่ด้วยไม้คานอันที่ ๗ อย่างนี้ จะต้องแหลกเหลว แม้ฉันใด ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ปุถุชนผู้ไม่ได้สดับแล้ว ก็ฉันนั้นแล ถูกรูปอันเป็นที่พอใจและไม่เป็นที่พอใจกระทบจักษุ ฯลฯ ถูกธรรมารมณ์อันเป็นที่พอใจและไม่เป็นที่พอใจกระทบใจ ถ้าว่าปุถุชนผู้ไม่ได้สดับแล้วนั้น ย่อมคิดเพื่อเกิดต่อไปอีก. ภิกษุทั้งหลาย ปุถุชนนั้นเป็นโมฆบุรุษ เป็นผู้ถูกกระทบกระทั้งหนักกว่า เหมือนฟ่อนข้าวเหนียวถูกบุรุษฟาดกระหน่ำด้วยไม้คานอันที่ ๗ ฉะนั้นแล.

จบ ยวกลาปิสูตรที่ ๑๑

อรรถกถายวกลาปิสูตรที่ ๑๑

ในยวกลาปิสูตรที่ ๑๑ มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้.

บทว่า ยวกลาปิ ได้แก่ ฟ่อนข้าวเหนียว ที่เขาเกี่ยววางไว้.

บทว่า พฺยภงฺคิหตฺถา ความว่า มีไม้คานหาบในมือ.

พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย สฬายตนวรรค เล่ม ๔ ภาค ๑ - หน้า 508

บทว่า พฺยาภงฺคีหิ หเนยฺยุํ ความว่า ฟาดด้วยไม้คานหาบที่หนาๆ ๖ คาน.

บทว่า สตฺตโม ความว่า เมื่อคนทั้ง ๖ คนเหล่านั้น นวดข้าวเหนียว ^(๑) บรรจุเต็มกระสอบแล้วไป คนที่ ๗ อีกคนก็มา.

บทว่า สุหตตรา อสฺส ความว่า เขาฟาดให้แหลกเพื่อถือเอาสิ่งที่เหลืออยู่ในฟ่อนข้าวนั้น แม้เพียงแกลบและฟาง.

ในบทว่า เอวเมว โข นี้ มีอธิบายว่า อายตนะ ๖ พึงเห็นเหมือนทางใหญ่ ๔ แพร่ง สัตว์ (ผู้ที่เป็นเจ้าของอายตนะ) พึงเห็นเหมือนฟ่อนข้าวเหนียวที่เขาเก็บไว้ที่ทางใหญ่ ๔ แพร่ง.

อารมณ์ ๑๘ คือ อิฏฐารมณ์ ๖ อนิฏฐารมณ์ ๖ มัชฌัตตารมณ์ ๖ พึงเห็นเหมือนไม้คานหาบทั้ง ๖ คาน กิเลสที่ปรารถนาภพ พึงเห็นเหมือนไม้คานหาบที่ ๗. ฟ่อนข้าวเหนียวที่เขาวางไว้ทางใหญ่ ๔ แพร่ง ย่อมถูกไม้คานหาบ ๖ คาน ฟาดฉันใด สัตว์ทั้งหลายก็ฉันนั้นเหมือนกัน ถูกท่อนไม้ คืออารมณ์ทั้ง ^(๒) ๑๘ กระทบกระทั่งที่อายตนะทั้ง ๖. สัตว์ทั้งหลาย ถูกกิเลสที่ปรารถนาภพ กระทบกระทั่งจนอานแล้วเสวยทุกข์มีภพเป็นมูล เหมือนสัตว์ที่ถูกไม้คานหาบคานที่ ๗ ฟาดกระหน่ำให้แหลก ฉะนั้น.

จบ อรรถกถายวกลาปิสูตรที่ ๑๑

(๑) ปาฐะว่า ลายิตฺวา ฉบับพม่าเป็น โปเถตฺวา แปลตามฉบับพม่า.

(๒) ปาฐะว่า อารมฺมณกณฺฏเกหิ ฉบับพม่าเป็น อารมฺมณฑณฺฑเกหิ แปลตามฉบับพม่า.