๑. ปฐมอภิสันทสูตร ห้วงบุญกุศล ๔ ประการ

พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค เล่ม ๕ ภาค ๒ - หน้า 372

สคาถกปุญญาภิสันทวรรคที่ ๕

๑. ปฐมอภิสันทสูตร

ห้วงบุญกุศล ๔ ประการ

[๑๖๐๓] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ห้วงบุญห้วงกุศล อันเป็นปัจจัยนำมาซึ่งความสุข ๔ ประการนี้ ๔ ประการเป็นไฉน อริยสาวกในธรรมวินัยนี้ ประกอบด้วยความเลื่อมใสอันไม่หวั่นไหวในพระพุทธเจ้าว่า แม้เพราะเหตุนี้ๆ พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น เป็นพระอรหันต์ ฯลฯ เป็นผู้จำแนกธรรม นี้เป็นห้วงบุญห้วงกุศล อันนำมาซึ่งความสุขประการที่ ๑ อีกประการหนึ่ง อริยสาวกประกอบด้วยความเลื่อมใสอันไม่หวั่นไหวในพระธรรม... นี้เป็นห้วงบุญห้วงกุศลอันนำมาซึ่งความสุขประการที่ ๒ อีกประการหนึ่ง อริยสาวกประกอบด้วยความเลื่อมใสอันไม่หวั่นไหวในพระสงฆ์... นี้เป็นห้วงบุญห้วงกุศลอันนำมาซึ่งความสุขประการที่ ๓ อีกประการหนึ่ง อริยสาวกประกอบด้วยศีลที่พระอริยเจ้าใคร่แล้ว ไม่ขาด ฯลฯ เป็นไปเพื่อสมาธิ นี้เป็นห้วงบุญห้วงกุศลอันนำมาซึ่งความสุขประการที่ ๔ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ห้วงบุญห้วงกุศลอันเป็นปัจจัยนำมาซึ่งความสุข ๔ ประการนี้แล.

[๑๖๐๔] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ใครๆ จะนับจะประมาณบุญของอริยสาวกผู้ประกอบด้วยห้วงบุญห้วงกุศล ๔ ประการนี้ว่า ห้วงบุญห้วงกุศลอันเป็นปัจจัยนำมาซึ่งความสุข มีประมาณเท่านี้ มิใช่กระทำได้โดยง่าย ที่แท้ ห้วงบุญห้วงกุศลย่อมถึงความนับว่า เป็นกองบุญใหญ่ จะนับจะประมาณมิได้.

พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค เล่ม ๕ ภาค ๒ - หน้า 373

[๑๖๐๕] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ใครๆ จะนับจะประมาณน้ำในมหาสมุทรว่า ประมาณเท่านี้อาฬหกะ ^(๑) หรือว่าร้อยอาฬหกะ พันอาฬหกะ แสนอาฬหกะ มิใช่กระทำได้โดยง่าย ที่แท้ น้ำย่อมถึงความนับว่าเป็นกองน้ำใหญ่ จะนับจะประมาณมิได้ แม้ฉันใด ใครๆ จะนับจะประมาณบุญของอริยสาวกผู้ประกอบด้วยห้วงบุญห้วงกุศล ๔ ประการนี้ว่า ห้วงบุญห้วงกุศลอันเป็นปัจจัยนำมาซึ่งความสุข มีประมาณเท่านี้ มิใช่กระทำได้โดยง่าย ที่แท้ ห้วงบุญห้วงกุศล ย่อมถึงความนับว่า เป็นกองบุญใหญ่ จะนับจะประมาณมิได้ ฉันนั้นเหมือนกัน พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสพระพุทธพจน์นี้ว่า

[๑๖๐๖] แม่น้ำเป็นอันมาก ที่หมู่ คือคณะนรชนอาศัยแล้ว ไหลไปยังสาครทะเลหลวง ซึ่งจะประมาณมิได้ เป็นที่ขังน้ำอย่างใหญ่ มีสิ่งที่น่ากลัวมาก เป็นที่อยู่ของหมู่รัตนะ ฉันใด สายธารแห่งบุญย่อมไหลไปสู่นรชนผู้เป็นบัณฑิต ผู้ให้ข้าวน้ำ ผ้า ที่นอน ที่นั่งและเครื่องปูลาดเหมือนแม่น้ำไหลไปสู่สาคร ฉันนั้นเหมือนกัน.

จบปฐมอภิสันทสูตรที่ ๑

(๑) อาฬหกะ เท่ากับ ๔ ทะนาน.

พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค เล่ม ๕ ภาค ๒ - หน้า 374

สคาถกปุญญาภิสันทวรรควรรณนาที่ ๕

อรรถกถาปฐมอภิสันทสูตร

พึงทราบอธิบายในปฐมอภิสันทสูตรที่ ๑ แห่ง สคาถกปุญญาภิสันทวรรคที่ ๕.

คำว่า อสํเขยฺโย คือ ไม่สิ้นไปด้วยการนับตามสลาก.

ก็การนับกองบุญนี้ ย่อมไม่มีด้วยอำนาจการประกอบ.

คำว่า มีสิ่งที่น่ากลัวมาก คือ มีสิ่งที่น่ากลัวมาก ด้วยอำนาจอารมณ์ที่น่ากลัว ทั้งที่มีวิญญาณและไม่มีวิญญาณ.

คำว่า ปุถู คือ มาก.

คำว่า ไหลไป คือ หลั่งอยู่.

คำว่า อุปยนฺติ ได้แก่ เข้าไปอยู่.

จบปฐมอภิสันทสูตรที่ ๑