อรรถกถาสูตรที่ ๕ ประวัติพระโสภิตเถระ

พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย เอกนิบาต เล่ม ๑ ภาค ๑ - หน้า 472

อรรถกถาสูตรที่ ๕

ประวัติพระโสภิตเถระ

ในสูตรที่ ๕ พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้.

ด้วยบทว่า ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรนฺตานํ ท่านแสดงว่า ท่านพระโสภิตเถระ เป็นยอดของภิกษุสาวก ผู้สามารถระลึกถึงขันธสันดาน ความสืบต่อแห่งขันธ์ที่อาศัยอยู่ในชาติก่อนๆ ได้ ได้ยินว่า พระเถระนั้น เมื่อระลึกถึงขันธ์ ที่อาศัยในชาติก่อนๆ ไปตามลำดับ ก็ถือเอา โดยนัยคือคาดถึงอจิตตกปฏิสนธิ ในอสัญญีภพ ๕๐๐ กัป เหมือนแสดงรอยเท้าในอากาศ เพราะเหตุนั้น ท่านจึงชื่อว่า เป็นยอดของภิกษุสาวกผู้ระลึกถึงขันธ์ ที่อาศัยอยู่ในชาติก่อนๆ ในปัญหากรรมของท่าน มีเรื่องที่จะกล่าวตามลำดับ ดังนี้.

ได้ยินว่า ท่านพระโสภิตะนี้ ครั้งพระพุทธเจ้าพระนามว่า ปทุมุตตระ ถือปฏิสนธิในครอบครัว ณ กรุงหงสวดี เจริญวัย กำลังฟังพระธรรมเทศนาของพระศาสดา เห็นพระศาสดาทรงสถาปนาภิกษุรูปหนึ่งไว้ ในตำแหน่งเอตทัคคะ เป็นยอดของภิกษุสาวก ผู้ได้บุพเพนิวาสญาณ กระทำกุศลให้ยิ่งยวดขึ้นไป ปรารถนาตำแหน่งนั้น. ท่านทำกุศลจนตลอดชีวิต เวียนว่ายอยู่ในเทวดาและมนุษย์ ในพุทธุปบาทกาลนี้ ก็บังเกิดในครอบครัวพราหมณ์ ณ กรุงสาวัตถี บิดามารดาจึงขนานนามท่านว่า โสภิตะ สมัยต่อมา ท่านฟังพระธรรมเทศนาของพระศาสดา ได้ศรัทธา ก็บวชเจริญวิปัสสนา บรรลุพระอรหัต เป็นผู้

พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย เอกนิบาต เล่ม ๑ ภาค ๑ - หน้า 473

ช่ำของชำนาญ ในบุพเพนิวาสญาณ. ท่านระลึกถึงสถานที่ตนบังเกิด ไปตามลำดับ ได้เห็นปฏิสนธิ เพียงเท่าอจิตตกปฏิสนธิ ในอสัญญีภพ ในลำดับต่อจากนั้น ก็ไม่เห็นประวัติ ๕๐๐ ชาติ เห็นจุติในภพสุดท้ายระลึกว่า นี่อะไรกัน ก็ยุติได้ว่า อสัญญีภพมีได้โดยนัย คือคาดคะเน พระศาสดาทรงทำเหตุนี้ ให้เป็นอัตถุปปัตติเหตุเกิดเรื่องแล้ว ทรงสถาปนาพระเถระไว้ ในตำแหน่งเอตทัคคะ เป็นยอดของภิกษุสาวก ผู้ระลึกถึงขันธ์ ที่อาศัยอยู่ในชาติก่อน แล.

จบ อรรถกถาสูตรที่ ๕