๑๐. จตุตถอัจฉริยสูตร ว่าด้วยความอัศจรรย์ ๔ ในพระเจ้าจักรพรรดิ

พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย จตุกนิบาต เล่ม ๒ - หน้า 343

๑๐. จตุตถอัจฉริยสูตร

ว่าด้วยความอัศจรรย์ ๔ ในพระเจ้าจักรพรรดิ

[๑๓๐] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ความอัศจรรย์ไม่เคยมี ๔ ประการนี้ ในพระเจ้าจักรพรรดิ ๔ ประการเป็นไฉน? ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ถ้าขัตติยบริษัทเข้าไปเฝ้าเยี่ยมพระเจ้าจักรพรรดิ ขัตติยบริษัทนั้นย่อมมีพระทัย

พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย จตุกนิบาต เล่ม ๒ - หน้า 344

ยินดีแม้ด้วยการเฝ้าเยี่ยมนั้น ถ้าพระเจ้าจักรพรรดิดำรัสในที่ประชุมนั้น ขัตติยบริษัทนั้นย่อมมีพระทัยยินดี แม้ด้วยพระดำรัส ขัตติยบริษัทย่อมเป็นผู้ไม่อิ่มเลย ถ้าพระเจ้าจักรพรรดิทรงนิ่งเสีย.

ถ้าพราหมณ์บริษัทเข้าไปเฝ้าเยี่ยมพระเจ้าจักรพรรดิ ...

ถ้าคฤหบดีบริษัทเข้าไปเฝ้าเยี่ยมพระเจ้าจักรพรรดิ ...

ถ้าสมณบริษัทเข้าไปเยี่ยมพระเจ้าจักรพรรดิ สมณบริษัทนั้นย่อมมีใจยินดีแม้ด้วยการเฝ้าเยี่ยมนั้น ถ้าพระเจ้าจักรพรรดิดำรัสในที่ประชุมนั้น สมณบริษัทนั้นย่อมมีใจยินดีแม้ด้วยพระดำรัส สมณบริษัทนั้นย่อมเป็นผู้ไม่อิ่มเลย ถ้าพระเจ้าจักรพรรดิทรงนิ่งเสีย ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ความอัศจรรย์ไม่เคยมี ๔ ประการนี้แล ในพระเจ้าจักรพรรดิ.

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ความอัศจรรย์ไม่เคยมี ๔ ประการ ในพระอานนท์ฉันนั้นเหมือนกันแล ๔ ประการเป็นไฉน คือ ถ้าภิกษุบริษัท เข้าไปเพื่อเห็นอานนท์ ภิกษุบริษัทนั้นย่อมมีใจยินดีแม้ด้วยการเห็น ถ้าอานนท์ กล่าวธรรมในที่ประชุมนั้น ภิกษุบริษัทย่อมมีใจยินดีแม้ด้วยคำที่กล่าว ภิกษุบริษัทย่อมเป็นผู้ไม่อิ่มเลย ถ้าอานนท์นิ่งอยู่.

ถ้าภิกษุณีบริษัทเข้าไปเพื่อเห็นอานนท์ ...

ถ้าอุบาสกบริษัทเข้าไปเพื่อเห็นอานนท์ ...

ถ้าอุบาสิกาบริษัทเข้าไปเพื่อเห็นอานนท์ อุบาสิกาบริษัทนั้นย่อมมีใจยินดี ยินดีแม้ด้วยคำที่กล่าว อุบาสิกาบริษัทย่อมเป็นผู้ไม่อิ่มเลย ถ้าอานนท์นิ่งอยู่. ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ความอัศจรรย์ไม่เคยมี ๔ ประการนี้ ในพระอานนท์.

จบจตุตถอัจฉริยสูตรที่ ๑๐

จบภยวรรคที่ ๓

พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย จตุกนิบาต เล่ม ๒ - หน้า 345

อรรถกถาจตุตถอัจฉริยสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในจตุตถอัจฉริยสูตรที่ ๑๐ ดังต่อไปนี้ :-

บทว่า ขตฺติยปริสา ได้แก่เหล่าขัตติยะ ที่อภิเษกและที่ยังไม่อภิเษก. ได้ยินว่า ขัตติยะเหล่านั้น ได้ฟังคำกล่าวพระคุณของพระเจ้าจักรพรรดินั้นว่า ธรรมดาว่าพระเจ้าจักรพรรดิ งามน่าเลื่อมใส เที่ยวไปทางอากาศได้ ปกครองราชสมบัติ ทรงธรรมเป็นธรรมราชาดังนี้ เมื่อเห็นสมกับที่ได้ฟังมาก็ชื่นชม. บทว่า ภาสติ ความว่า พระเจ้าจักรพรรดิได้ทำปฏิสันถารว่า พ่อคุณแม่คุณทั้งหลาย ท่านทั้งหลายยังบำเพ็ญราชธรรม รักษาประเพณีอยู่หรือ. ส่วนในพราหมณ์ทั้งหลายก็จะทรงทำปฏิสันถารอย่างนี้ว่า ท่านอาจารย์ทั้งหลาย ท่านทั้งหลาย สอนมนต์อยู่หรือ ศิษย์ทั้งหลายยังเรียนมนต์อยู่หรือ ท่านย่อมได้ทักขิณาบ้าง ผ้าบ้าง โคแดงบ้างหรือ. ในคฤหบดีทั้งหลาย จะทรงทำปฏิสันถารอย่างนี้ว่า พ่อเอ๋ย ท่านไม่ถูกเบียดเบียน ด้วยค่าปรับสินไหม หรือด้วยเครื่องจองจำจากราชกูลบ้างหรือ ฝนยังตกต้องตามฤดูกาลอยู่หรือ ข้าวกล้าทั้งหลายได้ผลสมบูรณ์หรือ. ในสมณะทั้งหลาย จะทรงทำปฏิสันถารอย่างนี้ว่า อย่างไร ท่านผู้เจริญ บริขารของบรรพชิตหาได้ง่ายหรือ ขอท่านทั้งหลายอย่าละเลยสมณธรรม นี้แล.

จบอรรถกถาจตุตถอัจฉริยสูตรที่ ๑๐

จบภยวรรควรรณนาที่ ๓

รวมพระสูตรที่มีในวรรคนี้ คือ

๑. ปฐมภยสูตร ๒. ทุติยภยสูตร ๓. ปฐมฌานสูตร ๔. ทุติยฌานสูตร ๕. ปฐมเมตตาสูตร ๖. ทุติยเมตตาสูตร ๗. ปฐมอัจฉริยสูตร ๘. ทุติยอจัฉริยสูตร ๙. ตติยอัจฉริยสูตร ๑๐. จตุตถอัจฉริยสูตร และ อรรถกถา.