๓. ปฐมอัคคิสูตร

พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย สัตตก-อัฏฐก-นวกนิบาต เล่ม ๔ - หน้า 111

๓. ปฐมอัคคิสูตร

[๔๓] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ไฟ ๗ กองนี้. ไฟ ๗ กองเป็นไฉน คือ ไฟคือราคะ ๑ ไฟคือโทสะ ๑ ไฟคือโมหะ ๑ ไฟคืออาหุไนยบุคคล ๑ ไฟคือคหบดี ๑ ไฟคือทักขิไณยบุคคล ๑ ไฟเกิดแต่ไม้ ๑ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ไฟ ๗ กองนี้แล.

จบ ปฐมอัคคิสูตรที่ ๓

อรรถกถาปฐมอัคคิสูตรที่ ๓

ปฐมอัคคิสูตรที่ ๓ มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้.

กิเลสทั้งหลายมีราคะเป็นต้นแม้ทั้งหมดชื่อว่า อคฺคิไฟ เพราะอรรถว่าตามเผาผลาญ. ส่วนบทเป็นต้นว่า อาหุเนยฺยคฺคิ นี้ พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้ สักการะท่านเรียกว่าอาหุนะ ชนเหล่าใดย่อมควรซึ่งอาหุนะ เหตุนั้นชนเหล่านั้นชื่อว่าอาหุเนยยา ชนผู้ควรซึ่งอาหุนะ. จริงอยู่ มารดาและบิดาทั้งหลายย่อมควรซึ่งอาหุนะ เพราะท่านทั้งสองเป็นผู้มีอุปการะมากแก่บุตรทั้งหลาย บุตรทั้งหลายผู้ปฏิบัติผิดในมารดาแลบิดาทั้ง ๒ นั้น ย่อมบังเกิดในอบาย มีนรกเป็นต้น เพราะเหตุนั้น ถึงแม้มารดาและบิดาจะมิได้ตามเผาผลาญอยู่ก็จริง ถึงกระนั้น ท่านทั้ง ๒ ก็ยังเป็นปัจจัยแก่การตามเผาผลาญอยู่ ดังนั้น ท่านเรียกมารดาบิดาว่า อาหุเนยยัคคิ เพราะอรรถว่า

พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย สัตตก-อัฏฐก-นวกนิบาต เล่ม ๔ - หน้า 112

ตามเผาผลาญนั่นแล. ก็เจ้าบ้านท่านเรียกว่าคหบดี จริงอยู่ คหบดีนั้นมีอุปการะมากแก่มาตุคาม ด้วยการมอบให้ที่นอน เสื้อผ้า และเครื่องประดับเป็นต้น มาตุคามผู้นอกใจสามีนั้นย่อมบังเกิดในอบาย มีนรกเป็นต้น เพราะเหตุนั้น สามีแม้นั้น ท่านก็เรียกว่า คหปตัคคิ เพราะอรรถว่าตามเผาผลาญโดยนัยก่อนนั่นแล.

ส่วนในคำว่า ทกฺขิเณยฺยคฺคิ นี้ มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้. ปัจจัย ๔ ชื่อว่า ทักษิณา ภิกษุสงฆ์ชื่อว่าทักขิเณยยบุคคล ผู้ควรแก่ทักษิณา. จริงอยู่ ภิกษุสงฆ์นั้นย่อมเป็นผู้มีอุปการะมากแก่คฤหัสถ์ทั้งหลาย ด้วยการประกอบไว้ในกัลยาณธรรมทั้งหลาย มีอาทิอย่างนี้คือ ในสรณะ ๓ ศีล ๕ ศีล ๑๐ การบำรุงมารดาและบิดา การบำรุง สมณะและพราหมณ์ผู้ตั้งอยู่ในธรรม คฤหัสถ์ผู้ปฏิบัติผิดในภิกษุสงฆ์นั้น ด่า บริภาษ ภิกษุสงฆ์ ย่อมบังเกิดในอบายทั้งหลาย มีนรกเป็นต้น เพราะเหตุนั้น ภิกษุสงฆ์นั้น ท่านเรียกว่าทักขิเณยยัคคิ ไฟคือทักขิเณยยบุคคล เพราะอรรถว่า ตามเผาผลาญโดยนัยก่อนนั่นแล. ไฟตามปกติที่เกิดแต่ไม้ชื่อว่า กัฏฐัคคิ ไฟเกิดแต่ไม้.

จบ อรรถกถาปฐมอัคคิสูตรที่ ๓