๖. ภยสูตร

พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย สัตตก-อัฏฐก-นวกนิบาต เล่ม ๔ - หน้า 570

๖. ภยสูตร

[๑๔๖] ดูก่อภิกษุทั้งหลาย คำว่า ภัย เป็นชื่อของกาม คำว่า ทุกข์ เป็นชื่อของกาม คำว่า โรค เป็นชื่อของกาม คำว่า หัวฝี เป็นชื่อของกาม คำว่า ลูกศร เป็นชื่อของกาม คำว่า ความข้อง เป็นชื่อของกาม คำว่า เปือกตม เป็นชื่อของกาม คำว่า การอยู่ ในครรภ์ เป็นชื่อของกาม.

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็เพราะเหตุไร คำว่า ภัย จึงเป็นชื่อ ของกาม เพราะบุคคลผู้นี้ยินดีในกามราคะ. พัวพันในฉันทราคะ ย่อมไม่พ้นไปจากภัยทั้งในปัจจุบัน ทั้งในภายหน้า ฉะนั้น คำว่า ภัย จึงเป็นชื่อของกาม.

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็เพราะเหตุไรคำว่า ทุกข์ ฯลฯ โรค ฯลฯ หัวฝี ฯลฯ ลูกศร ฯลฯ ความข้อง ฯลฯ เปือกตม จึงเป็นชื่อของกาม.

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็เพราะเหตุไรคำว่า การอยู่ในครรภ์ จึงเป็นชื่อของกาม เพราะบุคคลนี้ยินดีในกามราคะ พัวพันใน ฉันทราคะ ย่อมไม่หลุดพ้นไปจากการอยู่ในครรภ์ทั้งในปัจจุบัน ทั้งในภายหน้า ฉะนั้น คำว่า การอยู่ในครรภ์ จึงเป็นชื่อของกาม.

ภัย ทุกข์ โรค หัวฝี ลูกศร ความข้อง เปือกตม และการอยู่ในครรภ์ นี้เรียกว่ากามที่ ปุถุชนข้องอยู่แล้ว อันกามสุขครอบงำแล้ว ย่อม ไปเพื่อเกิดในครรภ์อีก ก็เพราะภิกษุมีความเพียร ยินดีด้วยสัมปชัญญะ ภิกษุเห็นปานนี้นั้น ก้าวล่วง

พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย สัตตก-อัฏฐก-นวกนิบาต เล่ม ๔ - หน้า 571

ทางหมุนเวียนที่ข้ามได้ยากนี้ได้แล้ว ย่อมพิจารณาเห็นหมู่สัตว์ผู้เข้าถึงชาติและและชรา ดิ้นรนอยู่

จบ ภยสูตรที่ ๖

อรรถกถาภยสูตรที่ ๖

ภยสูตรที่ ๖ มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้.

บทว่า คพฺโภ ได้แก่ การอยู่ในครรภ์. บทว่า ทิฏฺธมฺมิกาปิ ได้แก่ ย่อมไม่หลุดพ้น จากครรภ์มนุษย์แม้อีก เช่นการอยู่ในครรภ์ ซึ่งเห็นกันในปัจจุบัน. บทว่า สมฺปรายิกาปิ ได้แก่ จากครรภ์ที่เหลือ เว้นครรภ์ของพวกมนุษย์.

บทว่า อุภยํ เอเต กามา ปวุจฺจนฺติ ความว่า ท่านกล่าว กามเหล่านี้ เป็นคู่กันอย่างนี้ คือ ภัยกับทุกข์ ๑ ภัยกับโรค ๑ ภัยกับหัวฝี ๑ ภัยกับลูกศร ๑ ภัยกับความข้อง ๑ ภัยกับเปือกตม ๑ ภัยกับการอยู่ในครรภ์ ๑. บทว่า สาตรูเป็น ได้แก่ กามสุข. บทว่า ปลิปถํ ได้แก่ ก้าวล่วงทางหมุนเวียนคือวัฏฏะ. ในฐานะนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้า ตรัสวิปัสสนา ทรงถือเอาว่า ภิกษุนั้นบรรลุพระอรหัต. จริงอยู่ ทรงพิจารณาหมู่สัตว์เห็นปานนี้ผู้เข้าถึงชาติและ ชรา ดิ้นรนอยู่ในภพทั้ง ๓ แล. ตรัสวัฏฏะไว้ในพระสูตร ตรัส วิวัฏฏะไว้ในคาถาทั้งหลายแล.

จบ อรรถกถาภยสูตรที่ ๖