๒๕-๒๘. อรรถกถาอรรถ ปฏิสัมภิทาธรรม ปฏิสัมภิทา นิรุตติ ปฏิสัมภิทาปฏิภาณ ปฏิสัมภิทาญาณุทเทส ว่าด้วยปฏิสัมภิทาญาณ ๔

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 94

๒๕ - ๒๘. อรรถกถาอรรถปฏิสัมภิทาธรรมปฏิสัมภิทา

นิรุตติปฏิสัมภิทาปฏิภาณปฏิสัมภิทาญาณุทเทส

ว่าด้วย ปฏิสัมภิทาญาณ ๔

บัดนี้ ญาณในการละ ในการเจริญ และในการกระทำพระนิพพานให้แจ้งย่อมประกอบด้วยอริยมรรคอริยผล ฉะนั้น ท่านจึงยกเอา

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 95

ปฏิสัมภิทาญาณ ๔ อันพระอริยบุคคลนั่นแหละ จะต้องได้ขึ้นแสดงต่อจากผัสสนญาณนั้น.

แม้ในปฏิสัมภิทา ๔ นั้น อรรถะคือผลธรรมอันเกิดแต่ปัจจัย ย่อมปรากฏดุจทุกขสัจจะ และเป็นธรรมอันใครๆ จะพึงรู้ได้โดยง่าย เพราะฉะนั้นท่านจึงยกอรรถปฏิสัมภิทาญาณขึ้นแสดงก่อน, ต่อแต่นั้นก็ยกธรรมปฏิสัมภิทาญาณขึ้นแสดง เพราะอรรถะนั้นเป็นวิสัยแห่งธรรมอันเป็นเหตุ, ต่อแต่นั้นจึงยกเอานิรุตติปฏิสัมภิทาญาณ เพราะอรรถะและธรรมทั้ง ๒ นั้นเป็นวิสัยแห่งนิรุตติ, และต่อจากนิรุตติปฏิสัมภิทาญาณนั้น ท่านก็ยกเอาปฏิภาณปฏิสัมภิทาญาณขึ้นแสดง เพราะเป็นไปในญาณแม้ทั้ง ๓ เหล่านั้น. แต่อาจารย์บางพวกทำทีฆะปอักษะแล้วสวดก็มี.