ถ้าปัญญาไม่เกิด ... ไม่สามารถดับกิเลสได้

ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย

กิเลส คือสภาพธัมมะที่มีจริง เช่น โลภะ โทสะ โมหะ เป็นต้น ปัญญาเป็นสภาพธัมมะที่มีจริง มีลักษณะรู้ตามความเป็นจริง ปัญญามีหลายระดับครับ ก่อนอื่นมาเข้าใจคำว่า ดับกิเลสก่อนครับ การดับกิเลสคือ การที่ไม่มีกิเลสเหลือเลย

กิเลสมีหลายระดับ

ระดับแรกคือ ที่แสดงออกมา ทางกาย วาจา ระดับที่สองคือ ที่ไม่ได้แสดงออกมาทางกาย วาจา แต่ก็อยู่ในใจ เช่น โกรธแต่ก็ไม่แสดงออกมาทางกาย วาจา ระดับที่สามคือ กิเลสที่นอนเนื่องอยู่ในสันดาน อยู่ในจิตทุกขณะ แม้ขณะที่หลับ ก็มีกิเลสที่นอนเนื่อง เหมือนเชื้อโรคที่มีอยู่ในร่างกาย โรคที่กำเริบ (แสดงออกมาทางกายวาจา) ก็เพราะมีเชื้อโรคเป็นปัจจัยเป็นเหตุ แต่เมื่อเราไม่ป่วย ก็ยังมีเชื้อโรคในร่างกายก็เหมือนมีอนุสัยกิเลสที่นอนเนื่องอยู่ในร่างกาย ดังนั้น การดับกิเลสได้จริงๆ นั้นจะต้องดับกิเลสขั้นที่นอนเนื่องอยู่ในสันดาน (อนุสัยกิเลส) เหมือนเมื่อฆ่าเชื้อโรคแล้ว โรคก็ไม่เกิดอีก ดังนั้น การที่ไม่ให้กิเลสที่ล่วงออกมา ทางกาย วาจา ไม่ให้เกิดชั่วขณะด้วยขั้นศีล ก็ไม่สามารถดับกิเลสที่นอนเนื่องอยู่ในสันดานเหมือนเชื้อโรคได้ อบรมสมถภาวนาไม่ให้อกุศลเกิดในใจชั่วระยะเวลาที่อบรม (ระงับกิเลสขั้นที่สองที่ไม่แสดงออกมาทางกาย วาจา แต่เกิดที่จิต) ก็ไม่สามารถดับกิเลสได้จริงๆ เพราะไม่ได้ดับกิเลสที่เป็นอนุสัยกิเลสที่เป็นกิเลสระดับที่ 3 แต่มีสภาพธัมมะอย่างหนึ่ง ซึ่งทำหน้าที่รู้ตามความเป็นจริงคือ ปัญญา สามารถดับกิเลสได้

ทำไมปัญญาจึงดับกิเลสได้ เพราะไม่รู้ (โมหะ) ใช่ไหม จึงมีกิเลสมากมาย แต่ถ้ารู้ตามความเป็นจริง (ปัญญา) เข้าใจความจริงของธรรม เมื่อเข้าใจก็รู้ขึ้น เมื่อรู้ขึ้น ปัญญานั้นเองจะทำหน้าที่ดับกิเลส ไม่ใช่กิเลสจะไปดับกิเลส เพราะกิเลสเพิ่มแต่ความไม่รู้ตามความเป็นจริงแต่ปัญญาขั้นไหนหละที่จะดับกิเลสได้หมดซึ่งเป็นกิเลสขั้นที่ ๓ เป็นอนุสัยกิเลสที่นอนเนื่องในจิต ก็ต้องเป็นปัญญาขั้นสูง จนถึงระดับโลกุตตร แต่ก่อนที่จะถึงปัญญาขั้นนั้นที่จะดับกิเลสได้ ก็ต้องเริ่มอบรมปัญญาทีละเล็กละน้อย จากขั้นการฟัง เมื่อเข้าใจก็ละความไม่รู้ขั้นการฟัง แต่ปัญญาขั้นการฟัง ทำอะไรกิเลสไม่ได้และก็อบรมเป็นปัญญาขั้นที่รู้ตามความเป็นจริงว่าเป็นธรรมไม่ใช่เรา ก็ยังทำอะไรกิเลสไม่ได้เหมือนกันจนถึงปัญญาขั้นวิปัสสนาญาณ ก็ยังดับกิเลสไม่ได้ จนถึงปัญญาขั้นโลกุตตรนั่นแหละจึงดับกิเลสได้ ดังนั้น สรุปว่า ถ้าปัญญาไม่เกิดก็ไม่รู้ตามความเป็นจริงของธรรม เมื่อไม่รู้ตามความเป็นจริง ก็ไม่สามารถดับกิเลสได้ เพราะความไม่รู้จะดับกิเลสได้อย่างไร นอกจากความรู้คือ ปัญญาครับ ขออุทิศกุศลให้สรรพสัตว์

ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย

ที่เรามีกิเลสมากเพราะอวิชชาความไม่รู้ปิดบังสภาพธรรมะ ทำให้เราไม่เห็นสภาพธรรมะตามความเป็นจริงที่ไม่ใช่สัตว์ บุคคล ตัวตน เราหลงยึดติดว่า เป็นของเราเราจึงต้องอบรมปัญญาเพื่อละความไม่รู้ เพื่อละความเห็นผิด เพื่อละคลายความเป็นตัวตน สัตว์ บุคคล กิเลสกลัวอย่างเดียวคือ ปัญญาค่ะ

สาธุๆ กล่าวได้ดีมากๆ

ขออนุโมทนาครับ

หมายความว่า ถ้าไม่ประจักษ์ชัดด้วยปัญญาว่า แม้กิเลสก็ไม่ใช่เรา ก็ไม่พ้นไปจากทุกข์ (สภาพธรรมะที่มีความเกิดนั่นแหละ)

ยินดีในกุศลจิตค่ะ