สัมมากัมมันตะ
สัมมากัมมันตะ คือ การงานชอบ ได้แก่ การเว้นจากกายทุจริต ๓ คือ เว้นจากการฆ่าสัตว์ เว้นจากการลักทรัพย์ เว้นจากกาเมสุมิจฉาจาร ในชีวิตประจำวันถ้าขณะใดที่มีเจตนาวิรัตติ์งดเว้นจากการฆ่าสัตว์ ลักทรัพย์ เป็นต้นชื่อว่าสัมมากัมมันตะ ดังข้อความในพระไตรปิฎกว่า
พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค เล่ม ๕ ภาค ๑ - หน้าที่ 25 [๓๗] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็สัมมากัมมันตะเป็นไฉน เจตนาเครื่องงดเว้นจากปาณาติบาต อทินนาทาน จากอพรหมจรรย์ นี้เรียกว่า สัมมากัมมันตะ.
พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ เล่ม ๒ ภาค ๑ - หน้าที่ 290 [๑๖๖] สัมมากัมมันตะ เป็นไฉน? ความงดเว้นจากการฆ่าสัตว์ ความงดเว้นจากการลักทรัพย์ ความงดเว้นจากการประพฤติผิดในกาม นี้เรียกว่า สัมมากัมมันตะ.
เวลาที่เกือบจะฆ่าสัตว์ที่กัดต่อยเรา แต่ก็ปัดออกไปเบาๆ และละเว้นการฆ่านั้นก็เป็นศีลแล้ว แต่ถ้ารู้ลักษณะของนามธรรมและรูปธรรมที่ปรากฏในขณะนั้น ก็เป็นสัมมากัมมันตะในมรรคมีองค์ ๘
จะเป็นมรรคมีองค์ ๖ (มีสัมมากัมมันตะเกิดร่วมด้วย) ได้ ต้องเป็นการวิรัติที่เกิดพร้อมสติสัมปชัญญะในขณะนั้น ไม่มีเราที่วิรัติ ไม่มีใคร สิ่งใดที่กำลังถูกวิรัติ มีแต่เพียงสภาพธรรมล้วนๆ เท่านั้นที่กำลังปรากฎ สภาพธรรมในขณะนั้นไม่มีชื่อ แต่เป็นสภาวะที่กำลังรู้ชัดจริงๆ