จิตตานุปัสสนา
[๒๘๙] ดูกรภิกษุทั้งหลาย .......จิตมีโทสะ ก็รู้ว่าจิตมีโทสะ หรือจิตปราศจากโทสะ ก็รู้ว่าจิต ปราศจากโทสะ............
"จิตมีโทสะ ก็รู้ว่าจิตมีโทสะ" ในทางปฎิบัติจะต้องทำอย่างไรจึงจะถูกต้อง ตอนแรกผมฝึก ...เมื่อเกิดโทสะก็พิจารณาว่ากำลังมีโทสะ และคิดไปเองว่า ใช้จิตที่เกิดตามหลังไปดู จิตที่เป็นโทสะ
....แต่เนื่องจากเท่าที่อ่านของท่านอาจารย์ทั้งหลายในนี้ พอสรุปได้ว่า
1....สติ จะไม่เกิดร่วมกับอกุศลจิต ดังนั้น ตอนมีโทสะจะไม่รู้ว่าจิตมีโทสะ
2....สติ เป็น ธรรม จึงเป็นอนัตตา บังคับให้เกิดเองไม่ได้
3....ขณะที่จดจ้องที่สภาพธัมมะที่เกิด ขณะนั้น เป็นความต้องการ เป็นโลภะ และขณะนั้น สติก็ไม่เกิด
คำถาม : เมื่อเกิดโทสะก็พิจารณาว่ากำลังมีโทสะ เป็นการจดจ้องไหมครับ
4...สติต้องมีปรมัตถธรรมเป็นอารมณ์ และเป็นปัจจุบันขณะ ถ้าสภาพธัมมะเกิดแล้วตามดู ขณะนั้นคิดนึก ถึงสภาพธัมมะที่ดับไปแล้ว จึงไม่เป็นปัจจุบันขณะ จึงไม่ใช่การเจริญสติปัฏฐาน
5....ข้อ 1-4 ถูกต้องไหมครับ
คำถาม : ในขณะที่โทสะเกิด ไม่มีสติเจตสิกเกิด ถ้าไม่พิจารณาถึงสภาพธัมมะที่ดับไปแล้ว จะทำอย่างไรจึงเป็น จิตตานุปัสสนา
ขอบพระคุณมากครับ
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
จิตตานุปัสสนา
จิตฺต (จิต) + อนุ (ตาม บ่อยๆ เนืองๆ) + ปสฺสนา (การเห็น การพิจารณา)
การพิจารณาเห็นจิต บ่อยๆ เนืองๆ หมายถึง สติปัฏฐานขณะที่มีจิตเป็นอารมณ์ เป็นการระลึกศึกษาที่ลักษณะของจิตตามปกติ คือไม่มีการจดจ้องหรือเพ่งเล็งที่จะต้องการรู้สภาพของจิตมาก่อน แต่เพราะการสะสมความเข้าใจจากการฟัง การพิจารณาเป็นสังขารขันธ์ปรุงแต่งให้สติพร้อมสัมปชัญญะเกิดขึ้น รู้ในสภาพที่เป็นใหญ่ในการรู้อารมณ์เป็นเพียงสภาพรู้ อาการรู้ เป็นธาตุรู้เท่านั้น ปราศจากความเป็นตัวตน สัตว์ บุคคล ปราศจากความเป็นเรา หรือเป็นจิตของเรา เป็นการละวิปลาสที่ยึดถือว่าเที่ยงในสิ่งที่ไม่เที่ยง เพราะโดยสภาพของจิตนั้นไม่เที่ยง แต่เพราะจิตเกิดดับอย่างรวดเร็ว ผู้ที่ไม่ได้อบรมปัญญาจึงยึดถือว่า จิตเที่ยง
แนวทางเจริญวิปัสสนา ครั้งที่ ๑๓๑ บรรยายโดย อาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์
ท่านอาจารย์ เหมือนกันทุกสมัย ไม่ใช่ว่าสมัยนี้จะไม่เหมือนสมัยก่อนผู้ที่จะรู้แจ้งอริยสัจธรรมก็ต้องพิจารณาเหมือนบุคคลในอดีตได้พิจารณาแล้ว มีอะไรสงสัยบ้างไหมคะ"
ในเรื่องจิตมีราคะ ซึ่งปกติเกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัยระลึกได้ ไม่ต้องกั้น แต่ว่าเป็นผู้ที่มีสติระลึกรู้ลักษณะของนาม รูป เพิ่มขึ้น มากขึ้น มีข้อสงสัยไหมคะ
คุณเอนก นี่ไม่ใช่ข้อสงสัย แต่เป็นข้อที่เป็นสามัญธรรมดาคือว่า บุคคลเป็นจำนวนมาก ที่เดี๋ยวนี้เขาต้องซื้อลอตเตอรี่กันทุกเดือนเดือนหนึ่งมีกี่งวด ผมก็จำไม่ได้ ซื้อแล้วก็ถูกลอตเตอรี่เมื่อถูกลอตเตอรี่เช่นนี้ เขาก็ย่อมเกิดโสมนัสยินดีมีความพอใจ แล้วก็อยากซื้ออีกเขาบอกว่า ไม่เห็นต้องไปเจริญสติปัฏฐานอะไรนี่ เดี๋ยวนี้ลอตเตอรี่ก็ถูก เราก็ยินดีแล้ว พอใจแล้ว รู้แล้ว ว่าเรายินดี เราพอใจ เช่นนี้น่ะ จะต้องไปเจริญสติปัฏฐานอะไรอีกเล่า
ท่านอาจารย์ ต้องการตายแล้วเกิดอีก ตายแล้วก็เกิดอีก ต่อไปเรื่อยๆ ถึงจะได้ไม่ต้องไปเจริญสติปัฏฐานอะไร ก็เป็นเรื่องของบุคคล ที่ไม่เห็นภัยของวัฏฏะ
คุณเอนก รู้ว่าอยากได้
ท่านอาจารย์ รู้ว่าอยากได้ แต่ว่าเป็นตัวตนที่อยากได้ ไม่ใช่รู้ว่าเป็นสภาพความยินดี พอใจที่เกิดขึ้นขณะหนึ่งเท่านั้น เป็นนามธรรมชนิดหนึ่งซึ่งเกิดปรากฏแล้วก็หมดไป เพราะเหตุว่ามีนามธรรมอื่น ประเภทอื่นเกิดดับสลับกันต่อไป เพราะฉะนั้น วันหนึ่งๆ ไม่ใช่มีแต่อกุศลจิต ที่จะระลึกรู้ได้แต่มีจิตอื่นด้วยคือ กุศลจิตก็มี.
คุณเอนก แต่เขาพอใจ
ท่านอาจารย์ เขาพอใจ เขาก็เกิดอีก เขาก็ตายอีก ก็เรื่องของเขาที่จะเวียนเกิดเวียนตาย เพราะว่าเขายังเต็มไปด้วยอวิชชา แต่ผู้ที่เจริญ "จิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน" ไม่ใช่เพียงรู้ว่ากำลังพอใจแต่รู้ว่าสภาพที่พอใจนั้น เป็นแต่เพียงนามธรรมชนิดหนึ่ง ต่างกับนามธรรมอื่นๆ เพราะเหตุว่าพอสติระลึกรู้ลักษณะของโลภมูลจิต โลภมูลจิตก็ดับแล้วสติก็ระลึกรู้ลักษณะของจิตประเภทอื่นๆ ต่อไป แล้วก็ มีนาม มีรูปอีกมากมาย ทั้งทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจที่จะต้องระลึกรู้ "ลักษณะ" เพื่อการรู้ชัดเพิ่มขึ้นมากขึ้น แล้วผู้ที่เจริญสติเองเท่านั้นที่ทราบว่า ได้รู้ลักษณะของนามอะไร เพิ่มขึ้น มากขึ้นและความสมบูรณ์ของญาณเกิดขึ้นแล้วหรือยัง และผู้นั้นเองก็รู้ได้ว่า ญาณนั้นเกิดขึ้นเพราะเจริญเหตุอย่างไร ไม่ใช่ว่าไม่เคยเจริญสติเลย แล้วจะมีญาณเกิดขึ้น ซึ่งก่อนที่จะรู้แจ้ง "อริยสัจธรรม" ญาณก็จะต้องเกิด เป็นลำดับขั้นถ้าญาณขั้นที่ ๑ ยังไม่เกิดผู้นั้นจะรู้แจ้ง "อริยสัจธรรม" ได้ไหมคะ
ขออนุโมทนา
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
ขอเชิญศึกษาเพิ่มเติมได้ที่หัวข้อด้านล่างนี้ครับ
จิตมีโทสะก็รู้ว่าจิตมีโทสะ
...ยินดีในความดีของทุกๆ ท่านครับ...