ที่เกิดของวิถีจิต?

ขอนอบนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

* ปัญจทวารวิถี มี 17 ขณะ ถ้ารับอารมณ์ทางตา จิต 17 ขณะนี้ก็จะเกิดขึ้นและดับที่ทางตาทั้งหมด 17 ดวง?

ก่อนอื่นต้องเข้าใจว่า ปัญจทวารวิถีจิต หมายถึง จิตที่เกิดขึ้นรู้อารมณ์โดยอาศัยทวาร ๕ คือ ทวาร ตา หู จมูก ลิ้น และกาย เป็นทาง ในการรู้อารมณ์ ซึ่งวิถีจิตทาง ๕ ทวาร ถ้ารูปที่เป็นอารมณ์ยังไม่ดับก่อน จะมี ๑๔ ขณะ

(ต้องเข้าใจว่า ไม่นับรวม อตีตภวังค์ ภวังคจลนะ และภวังคุปัจเฉทะ เพราะทั้ง ๓ ขณะ ไม่ใช่วิถีจิต แต่เป็นภวังคจิต)

ยกตัวอย่างวิถีจิตทางตา ซึ่งหมายถึงจิตทุกขณะที่รู้อารมณ์ คือ รู้สี ที่กำลังปรากฏทางตา มีทั้งหมด ๑๔ ขณะ กล่าวคือ

จักขุทวาราวัชชนจิต

จักขุวิญญาณ

สัมปฏิจฉันนจิต

สันตีรณวิถีจิต

โวฏฐัพพนจิต

ชวนจิต ๗ ขณะ

ตทาลัมพณจิต ๒ ขณะ

(ถ้าสีที่เป็นอารมณ์ดับไปก่อน ก็ไม่ถึง ๑๔ ขณะ)

ทั้ง ๑๔ ขณะ เกิดขึ้นโดยอาศัยตาเป็นทวาร ทั้งหมด แต่ถ้ากล่าวถึงที่เกิด (วัตถุ) แล้ว เฉพาะจักขุวิญญาณ เท่านั้น ที่เกิดที่จักขุวัตถุ จิตนอกเหนือจากจักขุวิญญาณ เกิดที่หทยวัตถุ จิตแต่ละขณะ สั้นแสนสั้น เกิดที่ไหนก็ดับที่นั่น เพราะจิตมีอายุเพียงแค่ ๓ ขณะย่อยเท่านั้น คือ ขณะที่เกิดขึ้น (อุปปาทขณะ) ขณะที่ดำรงอยู่ (ฐีติขณะ) และขณะที่ดับไป (ภังคขณะ)

* มโนทวารวิถี มี 13 ขณะ จิตทั้ง 13 ขณะ ก็จะเกิดดับที่ใจ ทั้งหมด 13 ดวง?

สำหรับวิถีจิตทางใจหรือทางมโนทวาร มี ๓ วิถี คือ อาวัชชนวิถี ๑ ขณะ ชวนวิถี มี ๗ ขณะ ตทาลัมพนวิถี มี ๒ ขณะ รวม ๑๐ ขณะ ไม่ใช่ ๑๓ ขณะ

(ต้องเข้าใจว่า ไม่นับรวม ภวังคจลนะ และภวังคุปัจเฉทะ เพราะทั้ง ๒ ขณะ ไม่ใช่วิถีจิต แต่เป็นภวังคจิต)

จิตทุกขณะที่เป็นวิถีจิตทางมโนทวาร นั้น ทุกขณะล้วนอาศัยมโนทวารคือภวังคุปัจเฉทะ เป็นทางในการรู้อารมณ์ ทั้งหมด แต่จิตทุกขณะที่เป็นวิถีจิตทางมโนทวาร ในภูมิที่มีขันธ์ ๕ แล้ว เกิดที่หหทยวัตถุ ทั้งหมด ครับ

ขอเชิญศึกษาเพิ่มเติมจากคำบรรยายของท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ได้ที่หัวข้อด้านล่างนี้ครับ

วัตถุ ๖

...ยินดีในความดีของทุกๆ ท่านครับ...

khampan.a ขอบพระคุณมากครับ

ถึงตอนนี้ หากจะสรุปว่า ปัญจทวารวิถี มี มโนทวารวิถี เป็นองค์ประกอบ จะถูกต้องหรือไม่ครับผม เพราะทั้ง ๒ วิถี ประกอบไป ด้วย

โวฏฐัพพนจิต = มโนทวารวัชชนะจิต

ชวนจิต ๗ ขณะ

ตทาลัมพณจิต ๒ ขณะ

เรียน ความคิดเห็นที่ ๒ ครับ

เมื่อมีวิถีจิตทางปัญจทวาร ย่อมต่อด้วยวิถีจิตทางมโนทวาร เสมอ แต่แม้ไม่มีวิถีจิตทางปัญจทวาร ก็มีวิถีจิตทางมโนทวารได้ เช่น แม้ไม่ได้เห็น ไม่ได้ยินเลย เป็นต้น ก็สามารถคิดนึกได้

ส่วนที่กล่าวถึง โวฏฐัพพนจิต = มโนทวารวัชชนะจิต
ควรที่จะได้เข้าใจว่า โวฏฐัพพจิต เป็นการเรียกจิต ตามกิจหน้าที่ของของจิต เพราะจิตที่กระทำกิจนี้ คือ มโนทวาราวัชชนจิต มโนทวาราวัชชนจิต ทำได้ ๒ กิจ คือ ทำโวฏฐัพพนกิจ ทางปัญจทวาร และ ทำอาวัชชนกิจ ทางมโนทวาร ซึ่งเป็นจิตที่เกิดก่อนชวนจิต ครับ

...ยินดีในกุศลของทุกๆ ท่านครับ...

ขออนุโมทนาครับ

อนุโมทนาสาธุ และกราบขอบพระคุณค่ะ

ขออนุโมทนาครับ

ขอบพระคุณมากครับผม

ขออนุโมทนาครับ