ปัญญามีขั้นการฟัง การพิจารณา และ ขั้นที่กำลังมีสติระลึกรู้
ถ. ................
สุ. ความแยบคายเป็นเรื่องของปัญญา หมายความว่าปัญญามีขั้นการฟัง ปัญญา มีขั้นการพิจารณา ปัญญามีขั้นที่กำลังมีสติระลึกรู้ลักษณะของสิ่งที่กำลังปรากฏความแยบคายนี้เกิดจากการฟังด้วย ถ้าฟังไม่แยบคาย ฟังไม่เข้าใจก็ไม่มีอะไรที่จะอุปการะในขณะที่มีสติ แต่ว่าความแยบคายที่เกิดจากการฟังติดตามอุปการะในขณะที่มีสติไม่ให้เขวไป ไม่ให้คลาดเคลื่อนไป มีความแยบคาย คือการพิจารณาเหตุผลถูกต้องชัดเจนว่า ปัญญานั้นจะต้องรู้ลักษณะของสิ่งที่กำลังปรากฏซึ่งเป็นชีวิตจริงๆ ถ้าเป็นอย่างนี้การระลึกได้เกิดขึ้นขณะใด ก็รู้ลักษณะของสิ่งที่กำลังปรากฏ พิจารณาสิ่งที่กำลังปรากฏ ไม่นึกเขวไปว่าอยากจะไปที่โน่นเพื่อจะได้สงบมากขึ้น เพราะเหตุว่าเพียงนึกอย่างนั้นก็เป็นนามชนิดหนึ่ง แล้วก็ดับไป อนิจจตา
ควรระลึกถึงอนิจจตาเนืองๆ เมื่อดับไปแล้วอะไรกำลังปรากฏอีก ทำไมจะต้องรอ ทำไมจะต้องคอย เพราะเหตุว่าขณะนี้เป็นชีวิตจริงๆ ยังไม่ได้เป็นบรรพชิตยังอยู่กับบ้าน กำลังมีนามชนิดนี้ปรากฏ กำลังมีรูปชนิดนั้นกำลังปรากฏ ไม่ต้องสนใจในอดีตที่ดับไป หรืออนาคตที่ยังมาไม่ถึง แต่ว่าพิจารณารู้ลักษณะของสิ่งที่กำลังปรากฏ
นี่เป็นการละความต้องการในผล ซึ่งทุกคนใจเร็วด่วนได้ที่คิดว่าจะไปฮวบฮาบละความไม่รู้เยอะๆ ทีเดียว โดยที่ว่าแท้ที่จริงแล้วความไม่รู้สะสมพอกพูนไว้มากทีเดียว เพราะฉะนั้น การที่จะละการที่จะคลายมีทางเดียวเท่านั้น คือการเจริญสติรู้ลักษณะของสิ่งที่กำลังปรากฏจริงๆ จนกว่าจะหมดความไม่รู้ จนกว่าจะหมดความเห็นผิดนั้น วิธีนี้ไม่ฮวบฮาบ เป็นปัญญาจริงๆ ที่กำลังเกิดขึ้นในขณะนั้น แต่ไม่ใช่ห้ามว่าไม่ให้ไปไหน ทุกคนมีการไปอยู่ทุกๆ วัน เป็นชีวิตจริงๆ แต่ละขณะที่มีเย็น ร้อน อ่อน แข็ง เคร่ง ตรึง ไหว มีเห็น ได้ยิน ได้กลิ่น ลิ้มรส ทุกขณะเจริญสติปัฏฐานได้
ถ. ขณะที่รู้ประโยชน์ของสตินั้น มีปัญญาแล้วใช่ไหมคะ
สุ. ปัญญาขั้นรู้ประโยชน์ของสติ ยังไม่ใช่ปัญญาที่กำลังเจริญสติแล้วรู้ลักษณะของสิ่งที่กำลังปรากฏ แต่เป็นปัญญาขั้นรู้ประโยชน์ของสติ ปัญญาก็มีเป็นขั้นๆ ด้วย
ที่มา และ อ่านเพิ่มเติม ...