ดูอย่างไรถึงจะรู้ว่าเป็นนาม
ถ. ถ้าไม่ดู ทำไมจึงจะรู้
สุ. คำถามว่า ถ้าไม่ดูทำไมจึงจะรู้ ขณะที่กำลังเห็น ดูอย่างไรถึงจะรู้ว่าเป็นนาม ที่ว่าถ้าไม่ดูก็ไม่รู้ เพราะฉะนั้น ทุกท่านกำลังเห็น ดูอย่างไรจึงจะรู้ว่าเห็นนี้เป็นนาม กำลังได้ยิน ดูอย่างไรจึงจะรู้ได้ว่าได้ยินนี้เป็นนาม
แต่เวลาที่ระลึกได้ รู้ว่าสภาพนี้เป็นสภาพรู้ ทางหูรู้ได้ไหม รู้ได้ถ้ามีสติ เมื่อระลึกได้แล้วก็ใส่ใจว่า สภาพที่กำลังปรากฏนี้เป็นลักษณะรู้ ปัญญารู้ได้ ถ้าท่านจะไปดู ท่านไม่ได้ละความไม่รู้ แต่ว่าเวลาที่ท่านรู้ขณะใด ท่านละความไม่รู้ในลักษณะของสิ่งที่กำลังปรากฏ เพราะเหตุว่าบางทีท่านผู้ฟังก็บอกว่า เห็นก็มี ใครบ้างที่ไม่รู้ว่า กำลังเห็น ได้ยินก็มี ใครบ้างที่ไม่รู้ ดูเหมือนกับว่าทุกท่านนั้นมีสติสัมปชัญญะทุกๆ ขณะที่เห็น ที่ได้ยิน เป็นผู้สมบูรณ์ด้วยสติสัมปชัญญะ แต่ที่ไม่ใช่การเจริญสติปัฏฐานก็เพราะเหตุว่า เห็นจริง แต่ไม่รู้ว่ากำลังเห็นเดี๋ยวนี้เป็นสภาพรู้ ถ้าไม่รู้อย่างนี้ ไม่ใช่การเจริญสติปัฏฐาน ท่านที่มีจักขุปสาทก็เห็น ท่านที่มีโสตปสาทก็ได้ยิน ท่านเห็น ท่านได้ยินตามปกติ แต่ไม่รู้ลักษณะของเห็น ไม่รู้ลักษณะของได้ยิน แต่ผู้เจริญสติระลึกได้ พิจารณารู้ลักษณะของสภาพรู้ว่า ต่างกับสิ่งที่ปรากฏทางตา ทางหูอย่างไร
นี่เป็นความต่างกัน เพราะส่วนมากท่านบอกว่ามีสติรู้ กำลังเห็นก็รู้ว่าเห็น กำลังได้ยินก็รู้ว่าได้ยิน ไม่มีความหลงลืม หรือเป็นผู้ขาดสติ แต่ในขณะนั้นถ้าไม่ได้พิจารณาว่า สภาพนั้นเป็นสภาพรู้ ขณะนั้นก็ไม่ใช่ความรู้ เป็นความไม่รู้
เพราะฉะนั้น ท่านก็จะเห็นความเป็นปกติของสติว่า สติไม่ระลึกรู้ที่อื่น แต่ระลึกรู้สิ่งที่กำลังปรากฏตามปกติธรรมดา ผู้เจริญสติปัฏฐานเป็นผู้ที่ปัญญาเจริญทุกขั้นทีเดียวตั้งแต่ขั้นต้น แม้แต่รู้ว่าอะไรเป็นนาม อะไรเป็นรูป ผู้เจริญสติปัฏฐานก็รู้เหตุถูกต้องตามความเป็นจริงว่า การที่ท่านเริ่มรู้ว่า สิ่งใดเป็นรูป สิ่งใดเป็นนามนั้น เพราะท่านพิจารณาอย่างไร ไม่ใช่เพียงแต่ท่านกระทบ เย็นก็เย็น ร้อนก็ร้อน แต่จะต้องใส่ใจลักษณะที่กำลังปรากฏ และก็มีความรู้ว่า ขณะนั้นสภาพนั้นเป็นสภาพรู้ หรือว่าไม่ใช่สภาพรู้ ทีละเล็กทีละน้อยจนกว่าจะชินตามปกติธรรมดา แต่ให้ทราบว่าสติปัฏฐานนั้นไม่ใช่อย่างอื่น เป็นชีวิตปกติธรรมดา ไม่ว่าจะขับรถยนต์ ไม่ว่ากำลังรับประทานอาหารหรืออะไร ก็มีสิ่งที่ทำให้สติระลึกรู้ได้ เป็น กายานุปัสสนาสติปัฏฐานบ้าง เป็นเวทนานุปัสสนาสติปัฏฐานบ้าง เป็นจิต- ตานุปัสสนาสติปัฏฐานบ้าง เป็นธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐานบ้าง จะ ต้องอยู่ในมหาสติปัฏฐานหมวดหนึ่งหมวดใดเสมอ เพราะเหตุว่าลักษณะนั้นเป็นลักษณะที่ปรากฏ เป็นของจริง
ข้อสำคัญอวิชชากั้นไม่ให้สติเกิด เพราะเข้าใจว่าขณะนั้นสติเกิดไม่ได้ อย่างปุถุชนผู้ไม่เคยเจริญสติก็คิดว่า กำลังทำงานสติเกิดไม่ได้ เพราะไม่เคยเจริญสติ แต่ถ้าเจริญสติจะเห็นได้จริงๆ ว่า ไม่มีอะไรจะบังคับหรือกั้นไม่ให้สติเกิดเลย แล้วแต่สติจะเกิดเมื่อไรก็ได้ สติเป็นอนัตตา เป็นสภาพที่ระลึกได้ แล้วก็พิจารณารู้ลักษณะของสิ่งที่กำลังปรากฏ
ที่มา และ อ่านเพิ่มเติม ...