ธรรมะคือสิ่งที่มีจริง แต่ถ้ามีคนบอกว่าต้นไม้ภูเขาก็มีจริง

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

สิ่งที่สำคัญ คือ เข้าใจคำว่า ธรรม ให้ถูกต้องชัดเจนก่อน เพราะธรรม คือ สิ่งที่มีจริงๆ ทรงไว้ซึ่งความเป็นจริงอย่างนั้น ไม่เปลี่ยนแปลงเป็นอย่างอื่น ธรรม มีมากมาย หลากหลายมาก จำแนกเป็น ๔ อย่าง คือ จิต เจตสิก รูป และ นิพพาน

-จิต เป็นสภาพธรรมที่เป็นใหญ่เป็นประธานในการรู้แจ้งอารมณ์ จิตแม้จะมีหลากหลายประเภท ตามเจตสิกธรรมที่เกิดร่วมด้วย บ้าง หลากหลายตามอารมณ์คือสิ่งที่จิตรู้ บ้าง หลากหลายตามภูมิคือระดับขั้นของจิต บ้าง แต่ก็มีลักษณะเดียวคือมีการรู้แจ้งอารมณ์เป็นลักษณะ ตัวอย่างของจิต เช่น เห็น ได้ยิน ได้กลิ่น ลิ้มรส รู้สิ่งที่กระทบสัมผัสทางกาย เป็นต้น

-เจตสิก เป็นนามธรรมที่เกิดร่วมกับจิต ดับพร้อมกับจิต มีอารมณ์เดียวกับจิต และในภูมิที่มีขันธ์ ๕ ก็อาศัยที่เกิดที่เดียวกันกับจิต ตัวอย่างเจตสิก เช่น ผัสสะ สภาพธรรมที่กระทบอารมณ์ที่จิตรู้ เวทนา ความรู้สึก โลภะ ความติดข้องต้องการ โทสะ ความโกรธ ความขุ่นเคืองใจ ศรัทธา ความเลื่อมใส ความผ่องใส สติ ความระลึกเป็นไปในกุศลธรรม หิริ ความละอายต่อบาป โอตตัปปะ ความเกรงกลัวต่อบาป ปัญญา ความเข้าใจถูกเห็นถูก เป็นต้น

-รูป เป็นสภาพธรรมที่มีจริงๆ ไม่ใช่สภาพรู้ ไม่ใช่ธาตุรู้ เกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัย เพราะสมุฏฐานต่างๆ กล่าวคือ บางรูปเกิดขึ้นเพราะกรรมมีกรรมเป็นธรรมที่ก่อตั้งให้รูปนั้นเกิดขึ้น บางรูปเกิดขึ้นเพราะจิตเป็นสมุฏฐาน บางรูปเกิดขึ้นเพราะอุตุ ความเย็นความร้อนเป็นสมุฏฐาน บางรูปเกิดเพราะอาหารเป็นสมุฏฐาน ตัวอย่างของรูป เช่น สี เสียง กลิ่น รส ธาตุดิน ธาตุไฟ ธาตุลม จักขุปสาทะ (ตา) โสตปสาทะ (หู) ฆานปสาทะ (จมูก) ชิวหาปสาทะ (ลิ้น) กายปสาทะ (กาย) เป็นต้น

-นิพพาน เป็นธรรมที่ไม่เกิดไม่ดับ เป็นสภาพธรรมที่ดับทุกข์ดับกิเลส เป็นสภาพธรรมที่ตรงกันข้ามกับสภาพธรรมที่เกิดดับอย่างสิ้นเชิง

เมื่อประมวลเป็น ๒ อย่าง ก็มี นามธรรม (จิต เจตสิก นิพพาน) กับ รูปธรรม เท่านั้น นี้คือ ธรรม คือ สิ่งที่มีจริงๆ

ดังนั้น เมื่อเริ่มเข้าใจอย่างนี้ จากประเด็นคำถาม ก็สามารถพิจารณาได้ว่า ต้นไม้ ภูเขา ก็มีจริง นั้น ถูกต้องหรือไม่? เพราะต้นไม้ ภูเขา ไม่ใช่สิ่งที่มีจริง เพราะเป็นเพียงบัญญัติเรื่องราว จากความเป็นไปของธรรม เท่านั้น ที่กล่าวว่าเป็นต้นไม้ เป็นภูเขา ก็เพราะว่ามีความเกิดขึ้นเป็นไปของสภาพธรรมที่เป็นรูปธรรม เท่านั้น ถ้ากระทบสัมผัส ก็เป็นเพียงแข็ง ถ้าเห็นก็เป็นเพียงสี เป็นต้น แล้วอะไรที่มีจริง แข็ง มีจริง สี มีจริง ไม่ใช่อย่างอื่น ครับ

...ยินดีในความดีของทุกๆ ท่านครับ...

ขออนุโมทนาครับ

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาครับ