ถ้ารู้ยังไม่ทั่วก็ต้องหวั่นไหว (190)
ถ . อย่างการเจริญอานาปานสติ ต้องรู้อยู่ที่ลมหายใจเรื่อยๆ โดยไม่เปลี่ยนเป็นอารมณ์อื่นเลย รู้อยู่อย่างนี้จิตจึงจะสามารถเป็นสมาธิได้ ทีนี้การเจริญ อานาปานสติอย่างเดียวกันนี้ แต่เปลี่ยนเป็นการเจริญสติปัฏฐาน รู้ที่ลมอย่างเดียวกัน แต่รู้ลักษณะของสิ่งที่ปรากฏที่จมูก หรือที่โพรงจมูก รู้ว่าสภาพธรรมนั้นมีความเย็น ความอ่อน เป็นต้น รู้อยู่อย่างนี้ อุ่นนิดหนึ่ง เย็นนิดหนึ่ง อุ่นนิดหนึ่ง เย็นนิดหนึ่ง รู้อยู่อย่างนี้ รู้อยู่ตลอดเวลาอย่างนี้เป็นเวลานาน ประมาณ ๑๐ นาที การที่สติรู้อยู่อย่างนี้ โดยที่ไม่แปรเป็นอย่างอื่นนั้นจะเรียกว่า รู้นาน และเป็นสติปัฏฐานจริงๆ หรือเปล่า
สุ . เรื่องรู้นาน มีกาล มีเวลา ที่สติจะเกิดได้นานจริงๆ อย่างตอนกลางดึก ถ้าตื่นขึ้น สติระลึกรู้ลักษณะของนามของรูป สติก็อาจจะเกิดสืบต่อกันนานก็ได้ เป็นเรื่องของสติ ไม่หวั่นไหว ที่ท่านจะไม่หวั่นไหวได้ก็เพราะรู้ทั่ว ถ้ารู้ยังไม่ทั่วก็ต้องหวั่นไหว มีตัวตนที่คอยแทรก คอยจัดการ คอยเจ้ากี้เจ้าการอยู่ตลอดเวลา คือ ตัวตนที่ลึก และก็ละเอียดมาก
สำหรับผู้ที่เคยอบรมเจริญสมาธิมาก่อน ผู้นั้นจะต้องเป็นผู้ที่มีปกติเจริญสติแล้วจึงจะไม่หวั่นไหว ไม่ว่าสติจะไประลึกที่ลมนานสักเท่าไรก็ตาม ผู้นั้นก็ไม่หวั่นไหว เพราะว่ารู้ทั่วในลักษณะของนามและรูป รู้แม้ในลักษณะของสติที่เป็นอนัตตา และก็รู้ปัจจัยด้วยว่า เพราะเหตุใดสติจึงไประลึกที่ลมหายใจนาน ก็เพราะเหตุว่าเคยอบรม อานาปานสติสมาธิมาก่อน
เป็นเรื่องที่จะต้องรู้ลักษณะของนามธรรมและรูปธรรม รู้ทั่ว และรู้ถึงเหตุปัจจัยด้วย แต่ไม่ใช่หมายความว่า ท่านจะรู้แต่เฉพาะลมหายใจที่เป็นโผฏฐัพพารมณ์อย่างเดียว ก็จะรู้แจ้งอริยสัจธรรมได้ เป็นไปไม่ได้เลย
การรู้แจ้งอริยสัจธรรมนั้น เป็นการชำระการที่เคยไม่รู้ การที่เคยหลงยึดถือลักษณะของนามและรูปว่าเป็นตัวตน ทั้งทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ เพราะฉะนั้น การที่จะละได้ ก็เพราะสติระลึกจนทั่ว เมื่อทั่วจริงๆ ท่านจะไม่หวั่นไหวเลยว่า สติจะไประลึกที่นามใดบ่อย นามใดมาก รูปใดนาน เป็นเรื่องของสติ เพราะเหตุว่ารู้ทั่วแล้ว
ถ้าท่านศึกษาอรรถกถาของมหาสติปัฏฐาน ท่านจะเห็นได้ว่า ผู้ที่เคยเจริญ สมถภาวนามาก่อน แต่ยังไม่ทันถึงความเป็นอุปจารสมาธิ หรืออัปปนาสมาธิ ก็รู้แจ้งอริยสัจธรรมได้ เพราะเป็นผู้ที่มีปกติเจริญสติจนกระทั่งชำนาญ
เพราะฉะนั้น เพียงจิตโน้มไปที่อารมณ์ที่เคยเป็นอารมณ์ของสมาธิเพียงนิดเดียว ปัญญาก็แทงตลอดในลักษณะที่เป็นนามธรรมและรูปธรรมได้ และก็รู้แจ้งอริยสัจธรรม
ที่มา และ อ่านเพิ่มเติม ...