อะไรเป็นปัจจัยปรุงแต่งให้เกิดทวิปัญจวิญญาน 10
อะไรเป็นปัจจัยปรุงแต่งให้เกิดทวิปัญจวิญญาน 10
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
ก่อนอื่นต้องเข้าใจก่อนว่า ทวิปัญจวิญญาณ ๑๐ คืออะไร? คือ จิตที่เกิดขึ้นอาศัยวัตถุ ๕ เป็นที่เกิด ได้แก่ จิตเหล่านี้ คือ
จักขุวิญญาน (เห็น) ทำทัสสนกิจ คือ กิจเห็น [อาศัยจักขุปสาทะ เป็นที่เกิด]
โสตวิญญาณ (ได้ยิน) ทำสวนกิจ คือ กิจได้ยิน [อาศัยโสตปสาทะ เป็นที่เกิด]
ฆานวิญญาณ (ได้กลิ่น) ทำฆายนกิจ คือ กิจได้กลิ่น [อาศัยฆานปสาทะ เป็นที่เกิด]
ชิวหาวิญญาณ (ลิ้มรส) ทำสายนกิจ คือ กิจลิ้มรส [อาศัยชิวหาปสาทะ เป็นที่เกิด]
กายวิญญาณ (รู้สิ่งที่กระทบสัมผัสทางกาย) ทำผุสสนกิจ คือ กิจรู้สิ่งที่กระทบสัมผัสทางกาย [อาศัยกายปสาทะ เป็นที่เกิด]
อย่างละ ๒ ดวง คือ เป็นกศุลวิบาก (ผลของบุญ) ๑ อกุศลวิบาก (ผลของบาป) ๑ รวมเรียกว่า ทวิปัญจวิญญาณ ๑๐ (วิญญาณ ๕ ทั้ง ๒ ฝ่าย) เป็นจิตที่มีเจตสิกเกิดร่วมด้วยน้อยที่สุด คือ มีเพียง ๗ ดวงเท่านั้น ได้แก่ ผัสสะ (สภาพที่กระทบอารมณ์) เวทนา (สภาพที่รู้สึก) สัญญา (สภาพที่จำ) เจตนา (สภาพที่จงใจขวนขวาย) เอกัคคตา (สภาพที่ตั้งมั่นในอารมณ์) ชีวิตินทรีย์ (สภาพที่เป็นใหญ่ในการทำให้สภาพธรรมที่เกิดด้วยกันดำรงอยู่จนกว่าจะดับไป) มนสิการ (สภาพที่ใส่ใจในอารมณ์)
ดังนั้น จากประเด็นคำถาม ก็พิจารณาได้ว่า สภาพที่ปรุงแต่งให้ทวิปัญจวิญญาณ เกิดขึ้น ก็คือเจตสิกทั้ง ๗ นี้ และพิจารณาในความเป็นจริงของธรรมต่อไปอีกว่า ทวิปัญจวิญญาณ เกิดเพราะกรรมเป็นปัจจัย ต้องมีอารมณ์เฉพาะของตนๆ และอาศัยที่เกิดเฉพาะของตนๆ ทั้งหมดทั้งปวงนั้น แสดงถึงความเป็นจริงของธรรมที่เกิดเพราะเหตุปัจจัย ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน ครับ
...ยินดีในความดีของทุกๆ ท่านครับ...
