Thai-Hindi 26 November 2022

- เกิดมาทำทุกอย่าง สนุกสนานรื่นเริ่ง เป็นทุกข์เดือดร้อน ทุกสิ่งทุกอย่างแต่ไม่เข้าใจสิ่งที่มีต่างๆ นั้นเลย ไม่มีประโยชน์อะไรเพราะเมื่อจากไปแล้วก็ไม่เหลือเหมือนไม่มีอะไรเกิดขึ้น เริ่มเข้าใจอย่างนี้รึยังเริ่มมั่นคงขึ้นไหม นี่คือบารมีทีละน้อยๆ จนกว่าจะเต็ม

- เพราะฉะนั้นเป็นคนตรงต่อความเป็นจริง เป็นสัจจบารมีจึงสามารถที่จะรู้ประโยชน์จริงๆ ที่จะเข้าใจความจริงของสิ่งที่มีจริง

- ต้องมีความเพียรมากไหม ต้องมีความอดทนด้วยไหม ไม่ว่าจะร้อน จะหนาว จะป่วย จะไข้ จะยากจนจะสุขจะทุกข์

- เพราะฉะนั้นต้องมีสัจจบารมีมั่นคงที่จะเข้าใจเห็น ได้ยิน คิด จำ สุข ทุกข์ในชีวิตประจำวันเพราะเป็นสิ่งที่มีจริงที่ยังไม่รู้ก็ต้องค่อยๆ เข้าใจขึ้นจึงสามารถจะรู้ความจริงซึ่งลึกซึ้งอย่างยิ่ง ไม่ใช่อย่างที่กำลังปรากฏ

- สัจจบารมีมั่นคงจึงเป็นอธิษฐานบารมีมั่นคงขึ้นๆ

- เมื่อมีความมั่นคงทำให้มีความเพียรไม่ท้อถอยและมีความอดทนเป็นวิริยะบารมีและขันติบารมีเพื่ออะไร (เพื่อเข้าใจความจริง) เพื่ออะไร (เพื่อเข้าใจและรู้ว่าไม่มีเรา) เพื่อละ เนกขัมมะ เพื่อสละอกุศลทั้งหลาย ความไม่รู้ ความติดข้องทั้งหมดเพราะมีความเข้าถูกต้องว่า ไม่มีเรา อีกนานไหม นานเท่าไหร่ จนกว่าจะรู้ขึ้นๆ ทีละน้อยๆ จนกว่าจะลดละคลายความยึดถือแสนโกฏิกัปป์ที่ติดแน่นอยู่ในจิต

- นานอย่างนั้นเพราะอะไร (เพราะไม่รู้เยอะและเพราะความลึกซึ้งของธรรม) เพราะเดี๋ยวนี้ยังเป็นเราทั้งหมด

- เริ่มรู้จักพระพุทธศาสนารึยัง

- ถ้าไม่ได้ฟังธรรมเลย เพียงบอกว่า เห็นไม่ใช่เรา พอไหม จนกว่าจะเริ่มค่อยๆ เข้าใจว่า เห็นคืออะไรทีละเล็กทีละน้อยจนกว่าจะค่อยๆ เข้าใจขึ้น

- ต้องไม่ลืมว่า ขณะนี้เป็นการปลูกฝังบารมีให้มั่นคงจะไม่เข้าใจผิด

- เพราะฉะนั้นเดี๋ยวนี้มีเห็น ยังเป็นเราเห็นจึงต้องพูดเรื่องเห็นจนกว่าจะเข้าใจขึ้น จนกว่าเห็นจะเกิดประจักษ์แจ้ง จนกว่าจะไม่ใช่เรา

- เพราะฉะนั้นต้องไม่ลืม ฟังทุกอย่างที่กำลังมีเพื่อที่จะได้เริ่มเห็นถูกเข้าใจถูกว่า ความจริงของสิ่งนั้นคืออะไร

- เพราะฉะนั้นเห็นเดี๋ยวนี้มีจริงๆ เห็นเกิดเพราะเจตสิก ๗ เกิดร่วมด้วย

- ตอบทีละคนทีละคำก็ได้ว่า เจตสิกอะไรทีละหนึ่ง จะได้เข้าใจขึ้นๆ ว่า เจตสิกไม่ใช่จิตเพราะเมื่อเข้าใจแล้วก็จะรู้ความจริงแต่ไม่ใช่เพื่อจำก็ตอบแต่เพื่อเข้าใจว่า สิ่งที่มีขณะนี้จริงๆ เป็นอะไร

- กำลังเห็นเดี๋ยวนี้เป็นจิตหรือเจตสิก ทุกคนตอบว่าเป็นจิตใช่ไหมแต่ว่าตอบได้ ทุกคนตอบได้ตอบถูกแต่ยังไม่รู้ลักษณะของจิตใช่ไหม

- มั่นคงที่จะรู้ว่า จิตลึกซึ้งเพราะจิตเป็นธาตุที่รู้แจ้งสิ่งที่จิตกำลังรู้เท่านั้น เพราะฉะนั้นจิตเป็นใหญ่เป็นประธานทุกขณะที่มีการรู้สิ่งหนึ่งสิ่งใดที่ปรากฏ

- ในชีวิตมีขณะไหนที่ไม่มีจิตบ้าง แต่ไม่รู้เลยว่าไม่ใช่เรา เป็นจิตใช่ไหม

- เพราะฉะนั้นจิตเป็นใหญ่ในโลก โลกเป็นไปตามอำนาจของจิตเพราะว่าจิตเป็นธาตุที่รู้แจ้งอารมณ์อำนาจในที่นี้หมายความว่า เพราะเป็นไปตามการรู้แจ้งอารมณ์

- เพราะฉะนั้นจิตเกิดแล้วดับแต่ว่าอะไรเป็นปัจจัยให้จิตเกิด ต้องมีสภาพธรรมที่เป็นเจตสิกแต่ไม่ใช่จิตเกิดร่วมกัน

- ทุกคนฟังเรื่องเจตสิกแล้ว เข้าใจเจตสิกแล้ว จำชื่อเจตสิกได้แล้วแต่ไม่ได้รู้จักแต่ละ ๑ ในขณะนี้เลย

- เพียงจำชื่อ ตอบได้ เข้าใจลักษณะนั้น ไม่ใช่หนทางที่จะทำให้รู้แต่ละ ๑ ได้

- มีจิตเห็นบ่อยๆ ฟังเรื่องจิตเห็นบ่อยๆ แต่ก็ยังไม่รู้จักจิตเห็นเพราะฉะนั้นก็ยังต้องพูดแล้วพูดอีกเพื่อให้รู้ความจริงว่า ถ้าไม่พูดบ่อยๆ จะไม่คิดถึงจิตที่กำลังเห็นเลย

- ทุกครั้งที่พูดเรื่องจิตเพื่อให้คิดถึงจิตเพื่อให้เข้าใจจิตทีละเล็กทีละน้อย

- พูดถึงเห็นเพราะมีเห็นตลอด เห็นเกิดเกือบตลอดเวลาทั้งวันแต่ว่าลืม เพราะฉะนั้นพูดถึงเห็นเพื่อเริ่มไม่ลืมเห็น เพื่อเริ่มเข้าใจเห็น เป็นการปลูกฝังความเข้าใจสิ่งที่ปรากฏ

- ความเข้าใจสิ่งที่กำลังมีเดี๋ยวนี้เป็นการเริ่มต้นของอริยสัจที่ ๔ เพราะฉะนั้นอริยสัจที่ ๔ ไม่ใช่เป็นชื่อที่เพียงให้จำแต่ขณะใดก็ตามที่เรากำลังเริ่มที่จะกล่าวถึงสิ่งที่กำลังมีให้ค่อยๆ เข้าใจขึ้น นั่นเป็นหนทางเดียวที่จะทำให้รู้แจ้งอริยสัจธรรมได้

- มีหนทางอื่นไหม เพราะฉะนั้นเราจะเริ่มพูดถึงจิตเห็นเกิดเมื่อมีเจตสิก ๗ ดวงเกิดเป็นปัจจัย เพราะฉะนั้นของให้แต่ละคนพูดถึงทีละหนึ่ง เพียงหนึ่งจะได้เข้าใจเจตสิกนั้นเพิ่มขึ้น (ผัสสะ)

- เพราะฉะนั้นวันนี้เราจะพูดเรื่องผัสสเจตสิก ผัสสะเป็นสภาพรู้แต่ไม่ใช่จิต เป็นธาตุรู้ที่รู้สิ่งที่ปรากฏผัสสะรู้สิ่งที่ปรากฏเพียงกระทบเท่านั้น

- เพราะฉะนั้นเห็นความละเอียด มีผัสสเจตสิกเป็นสภาพรู้สิ่งที่ปรากฏโดยกระทบสิ่งนั้นเท่านั้น

- จิตกระทบอารมณ์ได้ไหม ไม่ได้ อารมณ์คือสิ่งที่ถูกรู้ที่ธาตุรู้กำลังรู้ (ไม่ได้) แต่ทันทีที่ผัสสะเกิดกระทบ จิตรู้แจ้งพร้อมกัน เพราะฉะนั้นผัสสะเกิดกับจิตทุกประเภททุกขณะ

- ผัสสะรู้เสียงโดยกระทบเสียง ทันทีที่ผัสสะกระทบ จิตรู้เกิดพร้อมกันแต่ต่างคนต่างทำหน้าที่ไม่เหมือนกัน

- ใครเปลี่ยนความจริงนี้ได้ไหม เพราะฉะนั้นนี่เป็นสัจจธรรม เป็นประมัตถธรรม เป็นอภิธรรม

- ถ้ามีปัญญาที่เพิ่มขึ้น มั่นคงขึ้น รู้ในลักษณะของจิตที่เป็นใหญ่เป็นประธาน ขณะนั้นจึงจะเป็นจิตตานุปัสสนาสติปัฏฐานแม้ว่ามีเจตสิกเกิดร่วมด้วย

- แต่อีกไกลมาก เพียงฟังอย่างนี้จะไม่ใช่ปัญญาที่กำลังรู้จริงๆ ในลักษณะของจิตที่จะเป็นจิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน

- จิต เจตสิก ต้องเกิดพร้อมกันทุกครั้ง แยกกันไม่ได้

- เพราะฉะนั้นเวลาที่สภาพธรรมเกิดขึ้น ใครเปลี่ยนแปลงไม่ได้เลย เป็นไปตามเหตุปัจจัยจึงเป็นอนัตตา ไม่ใช่เราไม่ใช่ใครที่จะเปลี่ยนหรือทำอะไรเลย

- เพราะฉะนั้นความจริงที่เปลี่ยนไม่ได้เลยเพราะแต่ละ ๑ เป็นธาตุหรือธา-ตุ เป็นธรรม เป็นสิ่งที่มีจริงซึ่งใครก็เปลี่ยนไม่ได้จึงใช้คำว่า ธาตุ หรือ ธา- ตุ

- เพราะฉะนั้นฟังเข้าใจแล้วขอให้แต่ละคนยกตัวอย่างธาตุหรือธา-ตุ ทีละคน ทีละหนึ่ง (ธาตุลม เห็นดิน ปฐวี)

- เพราะฉะนั้น ดินของมธุหมายความว่าอะไร ยกตัวอย่าง (ดินที่เราเพาะปลูกหรือน้ำที่เราดื่ม) ไม่ใช่นะคะ

- นี่เป็นเหตุที่จะต้องศึกษาธรรมละเอียดอย่างยิ่ง ลึกซึ้งอย่างยิ่ง ไม่ใช่อย่างที่เราคิด

- เพราะฉะนั้นต่อไปนี้ เริ่มเข้าใจคำว่า ธาตุ ธา-ตุ มีจริงมั้ย หมายถึงอะไร (ทุกอย่างที่รู้ได้เป็นธาตุ) แล้วที่รู้ไม่ได้เป็นธาตุรึเปล่า หมายความว่าเขารู้จักธาตุหมดรึยัง

- เพราะฉะนั้นต้องเข้าใจความหมายของคำว่า ธาตุ ธา-ตุ เป็นสิ่งที่มีจริง เรายังไม่พูดถึงธรรมสิ่งที่มีจริงทั้งหมด แต่สิ่งที่มีจริงทั้งหมดเป็นธาตุแต่ละ ๑ เพราะมีจริง เพราะฉะนั้นสิ่งที่มีจริงมีลักษณะเฉพาะสิ่งนั้นๆ ที่เป็นอย่างอื่นไม่ได้

- เพราะฉะนั้นต้องละเอียด สิ่งที่มีจริงเปลี่ยนแปลงไม่ได้ เป็นธาตุที่ต้องเป็นอย่างนั้น เพราะฉะนั้นธรรมมีจริงและธาตุคือความจริงของธรรมนั้นก็คือเปลี่ยนแปลงไม่ได้

- เพราะฉะนั้นทบทวนอีกครั้งทีละคน เราจะได้พูดถึงธา-ตุทีละอย่าง (เสียง)

- เสียงเป็นธาตุเพราะอะไร เพราะฉะนั้นแน่นอนเสียงเป็นธรรม เป็นปรมัตถธรรม เป็นอภิธรรม เป็นธา-ตุ เป็นอริยสัจด้วยรึเปล่า เป็นอริยสัจไหน

- เป็นอริยสัจที่ ๑ เมื่อประจักษ์แจ้งการเกิดดับ ไม่ใช่เพียงแต่คิดว่า เดี๋ยวนี้มีเห็นแล้วไม่มีเห็นเท่านั้น

- หมายความว่า คุณอาช่าไม่สงสัยในคำว่า ธา-ตุ แล้ว ต่อไปคนอื่น (คิด)

- คิดเป็นธาตุอะไร (นามธาตุ) คงมีหลายนามธาตุขณะนั้น นามธาตุอะไรที่คุณมธุรู้จักบ้างแล้ว (ตอบไม่ได้) แต่บอกว่าเป็นนามธาตุเพราะฉะนั้นทุกคนคงรู้จักว่า นามธาตุเป็นธาตุรู้ รูปธาตุไม่สามารถจะรู้อะไรได้ ในขณะที่คิดเป็นนามธาตุแน่นอนแต่มีนามธาตุอะไรบ้างที่คุณมธุรู้จักหรือว่าจะให้ตัวอย่างเพราะไม่ใช่มีแต่นามธาตุเดียวเพราะใช้คำว่า นามธาตุ (ลิ้มรส)

- เขาพูดถึงกำลังคิดไม่ใช่หรือเมื่อกี้นี้ เมื่อใช้คำว่า นามธาตุมีหลายอย่างไม่ใช่อย่างเดียว ธาตุรู้ขณะนั้นเขาไม่ได้บอกว่าอะไร เพราะฉะนั้นเมื่อเขาบอกว่า นามธาตุ เราจึงขอความเห็นของเขาว่า นามธาตุมีอะไรบ้างในขณะที่คิดเพราะใช้คำว่า นามธาตุ (มีจิตแต่นามธาตุอื่นนึกไม่ออก)

- มีจิตเท่านั้นหรือ (มีเจตสิก มีสัญญา) เป็นสัญญาธาตุรึเปล่า มีผัสสะธาตุมั้ย

- เพราะฉะนั้นต้องเข้าใจจริงๆ การที่เราสนทนาแบบนี้เพื่อฝึกหัด ฝึกฝนการไตร่ตรองให้ละเอียด ให้รอบคอบ ให้ลึกซึ้ง ถ้าไม่สนทนาแบบนี้จะไม่มีการเข้าใจสิ่งหนึ่งซึ่งเป็นธรรมตลอดหมดจนกระทั่งเป็นความรอบรู้

- แต่อย่าลืมการที่แต่ละคนจะเริ่มมีความรอบคอบ มีความละเอียดในการพิจารณา ถ้าเราไม่สนทนาแบบนี้ คิดว่าทุกคนเข้าใจแล้ว บอกแล้วนามธาตุ รูปธาตุ เพราะฉะนั้นขาดการไตร่ตรองที่ละเอียดรอบคอบ ลึกซึ้ง ด้วยเหตุนี้จึงไม่สามารถเข้าใจธรรมได้ เพราะฉะนั้นเริ่มเห็นประโยชน์ของการที่จะไตร่ตรองธรรมละเอียดลึกซึ้ง มิฉะนั้นก็ไม่สามารถที่จะเข้าใจธรรมได้เลย ได้แต่จำ

- รู้มั้ยว่า เดี๋ยวนี้กำลังเป็นการอบรมความละเอียดความรอบคอบที่จะเข้าถึงความละเอียดของธรรม

- เพราะฉะนั้นพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงพระะรรมละเอียดลึกซึ้ง เพราะฉะนั้นต้องไตร่ตรองจนเข้าใจจริงๆ จึงสามารถจะถึงความรู้จักปัจจยปริคคหญาณได้เมื่อถึงวิปัสสนาญาณ

- อีกไกลมากกว่าจะถึงวิปัสสนาญาณตามลำดับตั้งแต่ต้น เพราะฉะนั้นถ้าไม่มีพื้นฐานอย่างนี้ที่จะเข้าใจให้ถูกต้องแต่ละคำ ไม่สามารถที่จะถึงความเข้าใจสภาพธรรมที่ปรากฏในขณะที่เป็นวิปัสสนาญาณได้

- เราเริ่มพูดถึงผัสสะตอนต้นใช่ไหม เดี๋ยวนี้มีผัสสเจตสิกมั้ย กำลังคิดมีผัสสเจตสิกมั้ย กำลังจำมีผัสสเจตสิกมั้ย

- (มีแต่ดูเหมือนไม่มั่นใจ) นั่นสิคะเพราะฉะนั้นต้องพูดแล้วพูดอีกเพราะเราไม่ต้องการให้เขาไปจำเรื่องราวมากมายแต่ให้เข้าใจจริงๆ ในแต่ละ ๑

- พูดถึงผัสสะ ผัสสะมีจริงๆ คืออะไร ทำกิจอะไร ไม่ใช่จิตอย่างไร เพราะฉะนั้นเมื่อจิตเกิดทุกครั้งต้องมีผัสสะเพราะจิตรู้สิ่งที่ผัสสะกระทบ

- เราพูดมากมายหลายเรื่องวันนี้แต่แต่ละเรื่องยังไม่ละเอียดพอจนกว่าความเข้าใจในแต่ละคำจะมั่นคง ไม่ใช่ฟังแล้วผ่านไปเหมือนเข้าใจ แม้แต่เรื่องของธาตุดินของคุณมธุ หรือสภาพธรรมที่ต่างกันขณะนี้ว่ามีอะไรบ้าง เจตสิกอะไรบ้างที่ต้องเกิด จิตนี้มีเจตสิกเท่าไหร่ ทั้งหมดเหมือนพูดรวมๆ กันไม่ได้แยกโดยละเอียด แต่แต่ละคำให้เข้าใจเหตุผลของแต่ละคำที่กล่าว เช่น วันนี้พูดเรื่องของผัสสเจตสิก เขามีความเข้าใจแค่ไหน

- เพราะฉะนั้นคราวหน้าให้ไปทบทวนว่ายังมีอะไรสงสัย ฟังแล้วลืมหรือเปล่า สิ่งที่ได้ฟังสำคัญมั้ย มีประโยชน์รึเปล่า ถ้าไม่รู้จะสามารถละความเป็นเราได้ไหม วันนี้ก็สมควรแก่เวลา สวัสดีทุกคนค่ะ

ขอบพระคุณและขออนุโมทนา คุณตู่ ปริญญ์วุฒิด้วยค่ะ