ทรงแสดงประโยชน์ของกุศลต่างๆ

สำหรับอานิสงส์ของทาน แม้แต่กุศลขั้นทาน ท่านทราบว่ามีประโยชน์ มีผลมีอานิสงส์ แต่ก็ไม่ใช่ว่าจะเกิดได้มาก หรือว่าจะเกิดได้บ่อยครั้ง ทั้งๆ ที่ทราบว่าเป็นสิ่งที่ควรเจริญ เพราะว่าสภาพธรรมทั้งหลายเป็นอนัตตา ไม่อยู่ในอำนาจบังคับบัญชา การที่จะมีทานกุศลเกิดขึ้นก็เป็นเพราะเหตุปัจจัย จะฝืนจะบังคับก็ไม่ได้ ถึงคราวที่จะให้ ก็ให้ ถึงเวลาที่จะไม่ให้ ก็ไม่ให้ แต่แม้กระนั้นพระผู้มีพระภาคก็ได้ทรงแสดงถึงประโยชน์ของกุศลต่างๆ เพื่อให้พุทธบริษัทได้เจริญกุศล

ใน ขุททกนิกาย อิติวุตตกะ ทานสูตร มีข้อความว่า

จริงอยู่ พระสูตรนี้พระผู้มีพระภาคตรัสแล้ว พระสูตรนี้พระผู้มีพระภาคผู้เป็นพระอรหันต์ตรัสแล้ว เพราะเหตุนั้นข้าพเจ้าได้สดับมาแล้วว่า

ดูกร ภิกษุทั้งหลาย ถ้าว่าสัตว์ทั้งหลายพึงรู้ผลแห่งการจำแนกทานเหมือนอย่างเรารู้ไซร้ สัตว์ทั้งหลายยังไม่ให้แล้ว ก็จะไม่พึงบริโภค อนึ่ง ความตระหนี่อันเป็นมลทินจะไม่พึงครอบงำจิตของสัตว์เหล่านั้น สัตว์เหล่านั้นไม่พึงแบ่งคำข้าว คำหลัง จากคำข้าวนั้นแล้ว ก็จะไม่พึงบริโภค ถ้าปฏิคาหกของสัตว์เหล่านั้นพึงมี

ดูกร ภิกษุทั้งหลาย แต่เพราะสัตว์ทั้งหลายไม่รู้ผลแห่งการจำแนกทานเหมือนอย่างเรารู้ ฉะนั้น สัตว์ทั้งหลายไม่ให้แล้วจึงบริโภค อนึ่ง ความตระหนี่อันเป็นมลทินจึงยังครอบงำจิตของสัตว์เหล่านั้น

พระผู้มีพระภาคได้ตรัสเนื้อความนี้แล้ว ในพระสูตรนั้น พระผู้มีพระภาคตรัสคาถาประพันธ์ดังนี้ว่า

ถ้าว่าสัตว์ทั้งหลายพึงรู้ผลแห่งการจำแนกทานเหมือนอย่างที่พระผู้มีพระภาค ผู้แสวงหาคุณอันใหญ่ตรัสแล้ว โดยวิธีที่ผลนั้นเป็นผลใหญ่ไซร้ สัตว์ทั้งหลายพึงกำจัดความตระหนี่อันเป็นมลทินเสียแล้ว มีใจผ่องใส พึงให้ทานที่ให้แล้วมีผลมากในพระอริยบุคคลทั้งหลายตามกาลอันควร

อนึ่ง ทายกเป็นอันมาก ครั้นให้ทักษิณาทาน คือ ข้าวในพระทักขิเณยยบุคคลทั้งหลายแล้ว จุติจากความเป็นมนุษย์นี้แล้วย่อมไปสู่สวรรค์ และทายกเหล่านั้นผู้ใคร่กาม ไม่มีความตระหนี่ ไปสู่สวรรค์แล้วบันเทิงอยู่ในสวรรค์นั้น เสวยอยู่ซึ่งผลแห่งการจำแนกทาน

เนื้อความแม้นี้พระผู้มีพระภาคตรัสแล้ว เพราะเหตุนั้นข้าพเจ้าได้สดับมาแล้วฉะนี้แล

มีท่านผู้ใดที่รู้แน่ชัดจริงๆ บ้างไหมว่า ทานให้ผลอย่างไร หรือว่าที่ท่านกำลังได้รับอยู่นี้เป็นผลของทาน เพราะข้อความในพระสูตรนี้มีว่า

ถ้าว่าสัตว์ทั้งหลายพึงรู้ผลแห่งการจำแนกทานเหมือนอย่างเรา (คือ พระผู้มีพระภาค) รู้ไซร้ สัตว์ทั้งหลายยังไม่ให้แล้ว ก็จะไม่พึงบริโภค

ท่านผู้ฟังทราบจริงๆ หรือไม่ว่า โภคสมบัติ ทรัพย์สมบัติ ความสะดวกความสบายทั้งหลายที่ท่านได้รับในปัจจุบันชาตินี้เป็นผลของอดีตกุศล หรือทานที่ได้บำเพ็ญแล้ว

และ พระผู้มีพระภาคตรัสคาถาประพันธ์ดังนี้ว่า

ถ้าว่าสัตว์ทั้งหลายพึงรู้ผลแห่งการจำแนกทานเหมือนอย่างที่พระผู้มีพระภาค ผู้แสวงหาคุณอันใหญ่ตรัสแล้ว โดยวิธีที่ผลนั้นเป็นผลใหญ่ไซร้ สัตว์ทั้งหลายพึงกำจัดความตระหนี่อันเป็นมลทินเสียแล้ว มีใจผ่องใส พึงให้ทานที่ให้แล้วมีผลมากในพระอริยบุคคลทั้งหลายตามกาลอันควร

ทรงแสดงให้เห็นถึงการเจริญกุศลเท่าที่สามารถจะมีปัจจัยทำให้เกิดและเจริญได้ แต่สภาพธรรมทั้งหลายก็เป็นอนัตตา ถึงแม้ว่าจะทรงแสดงเรื่องของกุศลทุกขั้น แต่ปัจจัยของอกุศลจิตมีมากเหลือเกิน ทำให้อกุศลจิตเกิดมาก ความตระหนี่ก็ยังมี และอกุศลอื่นๆ ก็ยังมีเชื้อ มีปัจจัยที่จะให้เกิดขึ้น เพราะฉะนั้น การฟังธรรมจึงช่วยให้เกิดปัจจัยที่จะเจริญกุศลทุกขั้น

ในเรื่องของทาน ถึงแม้ว่าจะได้ทราบผล ได้ทราบอานิสงส์ แต่ว่าบางท่านทานก็ยังน้อย เพราะฉะนั้น พระผู้มีพระภาคจึงได้ทรงแสดงธรรมประการอื่นด้วย เพื่อเป็นการขัดเกลากิเลสในชีวิตประจำวัน

ขอเชิญรับฟัง

ประโยชน์ของกุศลต่างๆ