ไตรลักษณ์
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
คำว่า ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา (ไม่ใช่ตัวตน สัตว์ บุคคล) ทั้ง ๓ นี้เป็นลักษณะทั่วไปของสังขารธรรม (จิต เจตสิก รูป) ซึ่งเกิดเพราะเหตุปัจจัย ทั้งหมด เรียกว่าไตรลักษณ์ ไม่เที่ยงเพราะมีอันดับไปเป็นธรรมดา และธรรมแต่ละหนึ่งไม่อยู่ในอำนาจบังคับบัญชาของใครทั้งสิ้น ไม่ใช่ตัวตนสัตว์บุคคล ผู้ที่มีปัญญาท่านเห็นด้วยปัญญาตามเป็นจริงว่า สังขารทั้งหลายไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา แต่ผู้ที่ไม่มีปัญญาย่อมไม่เห็นลักษณะทั้ง ๓ นี้ตามเป็นจริง จึงมีความสำคัญว่าเที่ยง เป็นสุข และมีตัวตน แต่ความจริงทุกขณะในชีวิตประจำวัน จิต เจตสิกทุกขณะ รูปทุกรูป เกิดดับ ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา ดังนั้น จะเข้าใจถูกตรงตามความเป็นจริงจะขาดการฟังพระธรรมเป็นปกติในชีวิตประจำวันไม่ได้เลย
สำหรับพระนิพพาน เป็นอนัตตา ด้วย แต่พระนิพพาน ไม่เกิดไม่ดับ พระนิพพาน เที่ยง เพราะปราศจากการเกิดดับ เป็นสุข เพราะปราศจากการปรุงแต่ง ปราศจากสังขารทั้งปวง และเป็นอนัตตา เพราะไม่ใช่ตัวตน ไม่เป็นไปในอำนาจของใคร ตามข้อความใน พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้าที่ ๑๗๒ ดังนี้
คำว่า สพฺเพ ธมฺมา - ธรรมทั้งปวง ท่านกล่าวรวมเอาพระนิพพานเข้าไว้ด้วย ชื่อว่า อนัตตา เพราะอรรถว่า ไม่เป็นไปในอำนาจ
... ยินดีในกุศลของทุกๆ ท่านครับ ...