Thai-Hindi 29 April 2023

Thai-Hindi 29 April 2023

- (คราวที่แล้วพูดถึงเรื่องผลของอกุศลกรรมมี ๗ และผลของกุศลกรรมมี ๘)

- ขณะนี้มีกุศลวิบากเท่าไหร่ที่ไม่มีเหตุ? ฟังคำถาม เดี๋ยวนี้คุณอาช่ามีอกุศลวิบากที่ไม่ประกอบด้วยเหตุเท่าไหร่ (มี ๗ ทีละ ๑ ใน ๗)

- คุณอาช่ามีกุศลวิบากที่ไม่ประกอบด้วยเหตุเท่าไหร่ ฟังคำถามแล้วตอบให้ตรง (๘) รวมทั้งหมดมีวิบากที่ไม่ประกอบด้วยเหตุเท่าไหร่ (๑๕) จะมีเกินกว่านี้ได้ไหม (ไม่ได้) นกมีเกินกว่านี้ได้ไหม (ไม่ได้) เพราะฉะนั้น ธรรมเป็นธรรมใครก็เปลี่ยนไม่ได้

- ต่อไปนี้เราพูดเรื่องกิจของจิตที่เป็นอเหตุกที่เป็นวิบาก ดิฉันให้เขาพูดว่า อกุศลวิบากจิตที่ ๑ ดวงไหนก็ได้ทำกิจอะไรทีละหนึ่งสั้นๆ ช้าๆ (เห็นที่เป็นผลของกุศลกรรม)

- เห็นทำกิจอะไร (ทำกิจเห็น) เพราะฉะนั้น ทุกครั้งที่เห็นเกิดไม่ใช่อาช่า ไม่ใช่ใครเลยทั้งสิ้น ต้องมีความเข้าใจที่ถูกต้อง ขณะนั้นมีธาตุรู้ซึ่งเกิดขึ้นเห็นเป็นผลของกุศลจึงเห็นสิ่งที่น่าพอใจ

- เดี๋ยวนี้มีอาช่าเห็นไหม (ไม่มี) จนกว่าจะประจักษ์แจ้งสภาพที่เป็น “ธาตุรู้” ขณะนี้เดี๋ยวนี้เองที่ “เห็น” เพราะฉะนั้น เข้าใจเดี๋ยวนี้ว่า “เห็น” เกิดขึ้นเดี๋ยวนี้ไม่ใช่อาช่า เป็นความความเข้าใจระดับปริยัติปฏิบัติ หรือปฏิเวธ (ปริยัติ) จะเป็นปฏิปัตติได้ไหม (เป็นได้เมื่อความเข้าใจเพิ่มขึ้นพอ) เพราะฉะนั้น เข้าใจถูกต้อง ดีมาก ขณะได้ยิน ขณะได้กลิ่น ขณะลิ้มรส ขณะรู้สิ่งที่กระทบสัมผัสไม่ใช่อาช่าแต่เป็นจิตที่เกิดขึ้นทำแต่ละกิจกี่กิจแล้ว (๕ กิจ)

- เพราะฉะนั้น มีจิตเท่าไหร่แล้วที่ทำ ๕ กิจ (๑๐) ถามว่า มีกิจ ๕ กิจและอเหตุกจิตที่ทำ ๕ กิจทั้งหมดกี่ดวง (ตอบว่า ๑๐) ถูกต้อง เพราะฉะนั้น ยังเหลือจิตที่ไม่ประกอบด้วยเหตุที่เป็นวิบากอีกกี่ดวงที่เราจะกล่าวถึง (เหลือ ๕)

- กล่าวทีละ ๑ อะไรที่เหลือ (สัมปฏิจฉันนะที่เป็นผลของกุศลกับอกุศล) สัมปฏิจฉันนะ ทำกิจเห็นได้ไหม (ไม่ได้) สัมปฏิจฉันนะรู้อารมณ์อะไร (รู้อารมณ์เดียวกันกับจิตที่เกิดก่อนสัมปฏิจฉันนะ เช่น รู้สีเหมือนจิตเห็น) สัมปฏิจฉันนะรู้สี รู้เสียง รู้กลิ่น รู้รส แต่ไม่เห็น ไม่ได้ยินใช่ไหม (ใช่ตามนั้น) แล้วสัมปฏิจฉันนะทำกิจอะไร (รับรู้อารมณ์ต่อจากเห็น)

- เพราะฉะนั้น สัมปฏิจฉันนะมีเจตสิกเกิดร่วมด้วยมากกว่าจิตเห็น จิตได้ยินใช่ไหม (ต้องเป็นอย่างนั้น)

- เพราะฉะนั้น ให้ทราบว่า สัมปฏิจฉันนจิตมี “วิตักกเจตสิก” เกิดร่วมด้วย เพราะฉะนั้นวิตักกะเป็นเจตสิกที่ “จรดในอารมณ์”

- วิตักกเจตสิกไม่เกิดเมื่อไหร่ (เช่น ตอนเห็นไม่มีวิตักกะ) เพราะฉะนั้นให้ทราบว่า วิตักกเจตสิกไม่เกิดกับจิต ๑๐ ดวง

- เห็นความต่างกันของขณะจิตซึ่งไม่มีใครทำแต่เป็นไปตามเหตุตามปัจจัยว่า ธรรมเป็นอย่างนี้จึงเป็นธรรมที่ไม่อยู่ในอำนาจบังคับบัญชาของใครทั้งสิ้น แม้จิตเห็นดับก็มีจิตที่เกิดต่างกับจิตเห็นเพราะมีเจตสิกที่เป็นวิตักกเจตสิกเกิดร่วมด้วย

- ถ้าไม่มีวิตักกเจตสิกไม่มีสัมปฏิจฉันนะเป็นต้น จะไม่มีอะไรเลยนอกจากเห็นได้ยินเท่านั้น แต่นี่มีคิดมีทุกอย่างหลังจากที่เห็นแล้วเพราะมี “วิตักกะ” แม้ไม่ได้เกิดกับสัมปฏิจฉันนะ ไม่เห็นแต่มีวิตักกะที่จรดในอารมณ์ เพราะฉะนั้นจิตต่อๆ ไปไม่เห็นอะไรเลยแต่ก็มีวิตักกะที่จรดในอารมณ์ที่เห็นแล้ว

- เพราะฉะนั้น ข้อความในพระไตรปิฎกแสดงว่า “วิตักกะเป็นเท้าของโลก” ก้าวไปๆ ไม่หยุดยั้งจนถึงนิพพานก็ได้ เป็น “สัมมาสังกัปปะ”

เพราะฉะนั้น เดี๋ยวนี้สัมปฏิจฉันนะปรากฏไหม (ไม่ปรากฏ) สันตีรณจิตที่เกิดต่อจากสัมปฏิจฉันนะรู้อารมณ์เดียวกับจิตเห็นกำลังปรากฏให้รู้ได้หรือเปล่า (ไม่ปรากฏ)

- นี่เป็นเหตุที่สภาพธรรมทั้งหมดไม่ว่าอะไรที่เกิดดับเร็วมากไม่สามารถจะปรากฏทีละ ๑ แต่ปรากฏเป็น “นิมิตฺต” ขณะที่เห็นเดี๋ยวนี้

- เพราะฉะนั้นเดี๋ยวนี้เหมือนมีแต่เห็นอย่างเดียวแต่ความจริงมีจิตที่เกิดดับสืบต่อเร็วมากแต่ที่ปรากฏๆ เป็นเห็น เป็น “นิมิตของเห็น” เท่านั้นเพราะฉะนั้นตั้งแต่เกิดอยู่ในโลกของ “นิมิตฺต” ทั้งหมด

- ขณะนี้มี “นิมิตของธาตุรู้” ทางตา ทางหู จมูก ลิ้น กาย ใจ ขณะนี้มีนิมิตของธาตุรู้ปรากฏ เป็นความรู้ระดับไหน (ปริยัติ) ถูกต้อง เพราะฉะนั้น อยู่ในโลกของนิมิตที่มีคุณอาช่า คุณอาคิ่ล หรือคุณสุคิน มีโลก มีนก มีทะเล มีทุกอย่างเป็น “นิมิต” ทั้งหมด

- ไม่มีอะไรนอกจากธรรมที่มีปัจจัยเกิดแล้วดับใช่ไหม (ใช่) ชาติก่อนๆ ก็เป็นอย่างนี้ ชาตินี้ก็เป็นอย่างนี้ ต่อไปก็ต้องเป็นเหมือนอย่างนี้ใช่ไหม (ใช่)

- ถ้าไม่ฟังคำของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าจะคิดว่า มีคุณอาช่าจริงๆ มีคุณอาคิ่ลจริงๆ มีคุณสุคินจริงๆ มีทุกอย่างจริงๆ แต่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงตรัสรู้ความจริงว่า ไม่มีอะไรเลยนอกจาก “นิมิตของธรรม”

- อะไรคือความเห็นถูก อะไรเป็นความเห็นผิด (ความจริงก็คือมีแต่ธรรม) เห็นพระคุณสูงสุดของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าไหม ถ้าไม่มีพระองค์จะสามารถรู้ความจริงเดี๋ยวนี้ต่อไปเพิ่มขึ้นจนประจักษ์แจ้งได้ไหม

- ศึกษาธรรมด้วยการ “ตรงต่อความจริง” ถ้าเข้าใจผิดไม่รู้จักพระสัมมาสัมพุทธเจ้าแน่นอน เพราะฉะนั้น เดี๋ยวนี้มีปัญจทวารวัชชนะ มีสัมปฏิจฉันนะแต่ไม่ได้ปรากฏ ปรากฏแต่เพียงสิ่งที่กระทบตา หูจมูก ลิ้น กายและใจเท่านั้นเป็นนิมิตของทุกอย่างต้องไม่ลืม ทุกอย่างกำลังปรากฏแต่ไม่ได้ปรากฏตามความเป็นจริง

- สัมปฏิจฉันนะทำกิจอะไรได้บ้าง (ทำได้กิจเดียวรับรู้อารมณ์ต่อจาก เห็น ได้ยิน ฯลฯ ) สัมปฏิจฉันนะดับไปจิตอะไรต้องเกิด จิตอื่นจะเกิดต่อไม่ได้นอกจากจิตนั้นเท่านั้น (สันตีรณะ)

- นี่แสดงให้เห็นว่า สภาพธรรมต้องอาศัยปัจจัยเกิดขึ้นเป็นไปเปลี่ยนไม่ได้ต้องเป็นไปตามปัจจัย เพราะฉะนั้น เราจะเข้าใจปัจจัยด้วย ถ้าไม่มีปัจจัยธรรมทั้งหลายก็เกิดขึ้นไม่ได้

- จิตเกิดขึ้นไม่รู้อารมณ์ได้ไหม (ไม่ได้) เพราะฉะนั้น สิ่งที่จิตรู้เป็น “อารมณ์” ให้จิตเกิดขึ้นจึงเป็น “อารัมณปัจจัย” เพราะต้องเป็นอารมณ์ของจิตที่กำลังรู้

- เพราะฉะนั้นจิตเกิดขึ้นต้องรู้อารมณ์ สัมปฏิจฉันนะต้องรู้อารมณ์ไหม (ต้องรู้) มีจิตอะไรที่ไม่รู้อารมณ์ (ไม่มี) เมื่อเป็นจิตต้องรู้อารมณ์ใช่ไหมเพราะฉะนั้นอารมณ์ต้องเป็นปัจจัย ๑ ที่ทำให้เกิดจิต เพราะฉะนั้นอารมณ์เป็น “อารัมณปัจจัย” แก่จิต

- จิตทุกดวงเกิดแล้วดับไป จิตที่ดับไปเป็นปัจจัยให้จิตที่เกิดเกิดต่อ ตราบใดที่จิตนั้นยังเป็นเหตุให้จิตต่อไปเกิดหลังจากที่จิตนั้นดับ จิตนั้นเป็น “อนันตรปัจจัย” ทำให้จิตเกิดต่อ

- มีจิตอะไรที่เมื่อดับแล้วไม่เป็นปัจจัยให้จิตเจตสิกเกิดต่อ (เท่าที่เข้าใจไม่มีจิตที่ดับแล้วไม่เป็นปัจจัยทำให้จิตต่อไปเกิดขึ้น) เก่งนะคะ แต่ยังต้องเข้าใจอีกว่า มีจิตอะไรที่ดับแล้วไม่เป็นปัจจัยให้จิตเจตสิกเกิดอีกเลย (ไม่รู้)

- ไม่รู้ใช่ไหม (ไม่รู้) จุติจิตของพระอรหันต์เท่านั้นที่ดับแล้วไม่เป็นปัจจัยให้จิตเจตสิกเกิดอีกได้เลย เพราะฉะนั้น จิตทุกขณะจะต้องเกิดดับไปจนกว่าจะถึงความเป็นพระอรหันต์ จุติจิตดับไม่เป็นปัจจัยให้จิตเกิดอีกเลย

- เพราะฉะนั้นคำว่า “ปรินิพพาน” หมายความว่า “ดับโดยรอบ” ทั้งหมดไม่เหลือที่จะเป็นปัจจัยให้มีการเกิดอีก

- เพราะฉะนั้นคำว่า “นิพพาน” มีหลายความหมายเพราะเหตุว่า สภาพธรรมที่เป็นนิพพานเป็น “นิพพานปรมัตถ์” สภาพธรรมของจิตที่เกิดเป็นจุติจิตเป็น “ปรินิพพาน” ไม่มีการเกิดเลยแต่ยังมีคำว่า กิเลสนิพพาน “สอุปาทิเสสนิพพาน” หมายความว่า จิตต่อไปที่เกิดไม่มีกิเลสแต่ยังต้องเกิด

- พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงดับกิเลส ตรัสรู้เป็นพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าไม่มีกิเลสเหลือเลย แต่มีปัจจัย “อนันตรปัจจัย” ที่จะทำให้จิตเกิดต่อเพราะเป็นผลของกรรมที่ยังไม่ทำให้ถึงความเป็น“ปรินิพพาน”

- พระสัมมาสัมพุทธเจ้าดับกิเลสหมดแต่ยังไม่ปรินิพพานมีสัมปฏิจฉันนะเกิดไหม (มี) ถูกต้องเป็นสัมปฏิจฉันนะที่เป็นกุศลวิบากหรืออกุศลวิบาก ทุกคนเหมือนกันใช่ไหม เพราะอะไร (เพราะกรรมในอดีตที่ทำแล้วต้องให้ผล)

- ขณะที่จิตเห็นดับแล้วสันตีรณะเกิดต่อได้ไหม (ไม่ได้) ถูกต้อง เพราะอะไร (ตอบได้แค่ต้องมีอะไรเกิดก่อน) เพราะธรรมเกิดเองไม่ได้ต้องอาศัยปัจจัยให้สิ่งนั้นเกิด แต่ปัจจัยมีมากหลายอย่างเรากำลังเริ่มเรียนรู้บางปัจจัยให้มั่นคงว่า ไม่ใช่เราเป็นธรรมทุกอย่าง

- เมื่อกี้นี้เรากล่าวเพื่อที่จะให้มีความเข้าใจที่มั่นคงว่า ทั้งหมดเป็นธรรมโดยที่จิตเป็น “ธาตุรู้” เกิดขึ้นต้องรู้สิ่งที่ถูกรู้เป็นอารมณ์ เพราะฉะนั้นอารมณ์เป็นปัจจัย ๑ เป็น “อารัมมณปัจจัย” ให้จิตเกิดขึ้นรู้อารมณ์นั้น ๑ ปัจจัย

- ตั้งแต่เกิดจนตายขณะไหนไม่มีอารัมณปัจจัย (ไม่มี) เพราะฉะนั้น “จักขุวิญญาณ” จิตเห็นดับเป็นปัจจัยให้อะไรเกิด (๒ ปัจจัย อารัมมณปัจจัย อนันตรปัจจัย) ถามว่าอย่างนี้หรือเปล่า (ได้ยินคำถามว่าอะไรเป็นปัจจัยให้เห็นเกิด)

- ดิฉันถามว่า เห็นดับแล้วอะไรเกิดขึ้นต่อจากเห็น (สัมปฏิจฉันนะ) จิตเห็นดับแล้วสันตีรณะเกิดต่อได้ไหม (ไม่ได้) เพราะอะไร (เพราะอารมณ์ที่เกิดทางตาไม่ได้ถูก”รับต่อ” จากเห็นก่อนสันตีรณะ)

- เพราะฉะนั้นมีปัจจัยเพิ่มอีกปัจจัยหนึ่งคือ ทันทีที่เห็นดับเป็นปัจจัยให้จิตเกิดต่อโดย “อนันตรปัจจัย” จะไม่มีจิตเกิดต่อไม่ได้ ต้องมี เพราะจิตที่ไม่มีอะไรเกิดต่อต้องจุติจิตของพระอรหันต์เท่านั้น

- เพราะฉะนั้นจิตอื่นทั้งหมดที่ไม่ใช่จุติจิตของพระอรหันต์ดับแล้วเป็นปัจจัยเป็น “อนันตรปัจจัย” ให้จิตต่อไปเกิดขึ้นไม่มีระหว่างขั้นเลยติดกันทันที

- ทันทีที่จิตเห็นดับต้องเป็นปัจจัยให้จิตขณะต่อไปเกิดขึ้นทำกิจต่างๆ เพราะฉะนั้นหลังจากจิตเห็น จิตอื่นจะทำกิจอื่นไม่ได้นอกจากรับรู้อารมณ์นั้นต่อเพราะฉะนั้นจึงเป็นสัมปฏิจฉันนจิตโดยเป็นอนันตรปัจจัยจากจักขุวิญญาณทำให้สัมปฏิจฉันนจิตเกิดขึ้น เป็นสันตีรณจิตไม่ได้ เพราะโดย “สมนันตรปัจจัย” เป็นอีกชื่อ ๑ อีกปัจจัย ๑ แม้จิตจะเกิดดับสืบต่อกันก็จริงแต่ต้องเป็นไปตามลำดับ