Thai-Hindi 17 June 2023

Thai-Hindi 17 June 2023

- เรากำลังพูดเรื่องจิตประเภทต่างๆ ซึ่งมีแน่นอน เพราะว่ากำลังมี เป็นสิ่งที่ควรรู้อย่างยิ่งเพราะกำลังมีและไม่สามารถจะไม่มีได้เลยเพราะมีเหตุที่จะให้เกิดขึ้น

- ทุกอย่างที่เกิดต้องมีเหตุถ้าไม่มีเหตุ เกิดไม่ได้เลย สิ่งที่เกิดแล้วมีเหตุให้ต้องเกิด จิตเกิดแล้วเรายังไม่สามารถที่จะรู้เหตุทุกเหตุที่จะทำให้สภาพธรรมเกิดได้แต่เริ่มเข้าใจความจริงทีละเล็กทีละน้อยได้

- ขณะนี้เป็นธรรมทั้งหมด แต่ไม่รู้ว่าความละเอียดความวิจิตรของแต่ละ ๑ ซึ่งสั้นมากเกิดแล้วดับจะเป็นอะไรประเภทไหน เพราะฉะนั้น เราต้องเริ่มศึกษาธรรมทีละ ๑ เพื่อเข้าใจในความเป็นธรรมนั้นๆ ว่าไม่ใช่เรา ไม่ใช่อะไรทั้งสิ้น

- จิตมีแล้วและทุกคนก็ได้ฟังคำที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสรู้ว่า จิตเกิดแล้วดับสืบต่อกันตลอดเวลา

- จิตไม่มีรูปร่างให้เห็น ไม่สามารถจะกระทบสัมผัสได้ แต่จิตเกิดขึ้นรู้แล้วดับทันทีเร็วสุดที่จะประมาณได้

- การที่จะรู้ว่าจิตมีจริง เกิดขึ้นแล้วดับไป ก็ต่อเมื่อได้ฟังคำของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ผู้ที่ได้ฟังคำของพระองค์รู้ละเอียดขึ้นว่าพระองค์ตรัสรู้สิ่งที่กำลังมีเดี๋ยวนี้

- พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงตรัสรู้จิตทุกประเภทจึงทรงแสดงความต่างกันของจิตอย่างละเอียดยิ่ง

- มีจิตขณะนี้เกิดขึ้นและดับ เพราะฉะนั้น ทั้งหมดต่างกันเป็นประเภทใหญ่ๆ ตามที่ทรงแสดงไว้โดยนัยต่างๆ อย่างหนึ่งที่สำคัญพระองค์ตรัสไว้ว่า จิตต่างกันเป็น ๒ ประเภท คือ ประเภท ๑ไม่มี “เหตุ” คือ ไม่มีโลภะ ไม่มีโทสะ ไม่มีโมหะ ไม่มีอโลภะ ไม่มีอโทสะ ไม่มีอโมหะเกิดร่วมด้วยเลย

- “เหตุ” เป็นสิ่งที่สำคัญมาก เพราะฉะนั้น จิตที่ไม่ประกอบด้วยเหตุมีน้อยกว่าจิตที่ประกอบด้วยเหตุ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงจิตที่ไม่ประกอบด้วยเหตุทั้งหมดมี ๑๘ ดวง

- จิตที่ไม่ประกอบด้วยเหตุเกิดจากเหตุ เพราะฉะนั้น จิตที่เป็นผลของเหตุคือ “ผลของกรรม” เกิดแล้วมีแล้วทุกขณะในชีวิตประจำวัน ถ้าจิตเหล่านั้นไม่มีในชีวิตประจำวันเราก็ไม่สามรถที่จะรู้จักจิตได้ เพราะฉะนั้น จิตที่เป็นผลของอกุศลกรรมมี ๗ ประเภทและจิตที่เป็นผลของกุศลกรรมมี ๘ จิตทั้ง ๑๕ ดวงนี้ไม่ประกอบด้วยเหตุ

- ฟังอย่างนี้คิดอย่างไร หมายความว่าอย่างไร ผลของกรรมที่เป็นอกุศลมี ๗ และผลของกรรมที่เป็นกุศลกรรมทั้ง ๒ ไม่ประกอบด้วยเหตุมี ๘ รวมเป็น “อเหตุกวิบาก” ๑๕ ดวง ฟังอย่างนี้ยังไม่เห็นลึกซึ้งของความต่างกัน

- ผลของกรรมเป็นจิตที่ไม่ประกอบด้วยเหตุ ผลของกรรมที่เป็นกุศลที่ประกอบด้วยเหตุมี ๘เท่านั้นหรือเปล่า ผลของกุศลกรรมที่เป็นจิตที่ไม่ประกอบด้วยเหตุเป็นอเหตุกกุศลวิบาก ๘ นี่เป็นผลของกุศลกรรมเท่านั้นหรือมีผลมากกว่านี้ (มีแค่นี้) เดี๋ยวนี้ฟังใหม่ กุศลกรรมให้ผลเป็นกุศลวิบากที่ไม่ประกอบด้วยเหตุ ๘ ดวงเท่านั้นหรือ (มีเท่านี้) ไม่มีอย่างอื่นที่เป็นผลของกุศลกรรมที่ประกอบด้วยเหตุหรือ? เป็นกุศลกรรมให้ผลมากหรือให้ผลน้อยเพราะยากมากที่จะเป็นกุศลกรรม (อาช่าบอกว่าถ้าหมายถึงอเหตุกจิตก็มีแค่ ๘)

- แต่ก็ยังแสดงให้เห็นว่า แม้เป็นอเหตุกจิตผลของกุศลก็ยังมากกว่าผลของอกุศลใช่ไหม (ใช่) เพราะฉะนั้น จึงมีคำว่าไม่ว่าจะเป็นอกุศลกรรมใดๆ ทั้งสิ้นสามารถให้ผลของอกุศลกรรมนั้นเกิดเป็นอกุศลวิบากอเหตุกะเท่านั้น ๗ ดวงไม่มากกว่านี้เลย

- เพราะฉะนั้น การศึกษาธรรมต้องละเอียดจริงๆ ที่จะไตร่ตรอง ทวนอีกครั้ง “อเหตุกจิต” จิตที่ไม่ประกอบด้วยเหตุมีเท่าไหร่ (๑๘) เป็นวิบากเท่าไหร่ (๑๕) ยังมีอเหตุกจิตคือจิตที่ไม่ประกอบด้วยเหตุอีกเท่าไหร่ (๓) เป็นวิบากหรือเปล่า (ไม่) เป็นกุศลเป็นอกุศลหรือเปล่า (ไม่) เพราะฉะนั้น เป็นอะไรถ้าไม่ใช่กุศล ไม่ใช่อกุศล ไม่ใช่วิบาก จิตนั้นเป็นอะไร (กิริยา) เก่งมากเลยนะคะที่ไม่ลืม

- เพราะฉะนั้น กิริยาจิตที่ไม่ประกอบด้วยเหตุมีเท่าไหร่ (๓) นี่เป็นเหตุที่เราจะต้องคิดว่า จิตมีมากกว่านี้ แต่เรากำลังพูดถึงจิตที่ไม่ประกอบด้วยเหตุเท่านั้น เพราะฉะนั้น กิริยาจิตที่ไม่ประกอบด้วยเหตุมี ๓ กิริยาจิตที่ประกอบด้วยเหตุก็ต้องมี

- เพราะฉะนั้น วันนี้เราจะเริ่มสนทนาให้เข้าใจกิริยาจิตที่เป็นอเหตุกะไม่มีเหตุใดๆ เกิดร่วมด้วยเลย กำลังนอนหลับเป็นจิตอะไร (เป็นภวังค์) ภวังค์เป็นจิตอะไร (เป็นวิบาก) เพราะฉะนั้น เกิดแล้ว กรรมให้ผลไม่ใช่ขณะเดียวที่เกิด ยังให้ผลต่อไปที่จะต้องสืบต่อจากขณะแรกเป็นผลของกรรมไปเรื่อยๆ จนกว่าขณะนั้นจะมีการรู้อารมณ์อื่นที่ไม่ใช่อารมณ์ของภวังค์

- กำลังนอนหลับ รู้อะไรหรือเปล่า (ไม่รู้) มีจิตไหม (มี) จิตนั้นมีอารมณ์อะไร จิตนั้นรู้อารมณ์เดียวกับปฏิสนธิจิต เป็นคุณอ่าช่าหรือเปล่ากำลังนอนหลับ (ไม่) แมวหลับจิตอะไร (ภวังค์) เด็กเล็กๆ เพิ่งเกิดนอนหลับจิตเป็นอะไร (ภวังค์) แล้วตื่นไหม (ตื่น) เป็นชีวิตปรกติทุกวันๆ ใช่ไหม หลับแล้วไม่ตื่นได้ไหม (เป็นไปไม่ได้)

- เพราะฉะนั้น ขณะตื่นรู้อะไร (แล้วแต่จะเป็นเสียงจะเป็นอะไรก็ได้) เพราะฉะนั้นก่อนที่จะได้ยินเสียง กำลังเป็นภวังค์ทำกิจดำรงภพชาติ ไม่ได้ทำกิจเห็น ไม่ได้ทำกิจได้ยิน ถ้าไม่มีเสียงกระทบหู ไม่มีกลิ่นกระทบจมูก จะมีการได้ยิน การได้กลิ่นไหม (ไม่ได้)

- เพราะฉะนั้น ขณะที่เป็นภวังคจิต ใครทำอะไรไม่ได้เลย ต้องทำหน้าที่ภวังค์เกิดเป็นภวังค์ดำรงภพชาติจนกว่าจะมีปัจจัยที่จะทำให้ไม่ดำรงภพชาติแต่รู้อารมณ์อื่น

- กำลังเกิดดับเป็นผลของกรรมทำหน้าที่ของภวังค์ ใครก็เปลี่ยนไม่ได้ แต่เมื่อมีเสียงกระทบหูจะต้องมีจิตรู้ว่าเสียงกระทบหูไม่ใช่ภวังค์

- ถ้าไม่มีอารมณ์อื่นกระทบตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ จิตต้องเป็นภวังค์ต่อไป แต่ชีวิตไม่ได้เป็นอย่างนั้น ชีวิตเป็นอย่างนี้ คือ บางขณะเป็นภวังค์ บางขณะรู้อารมณ์ที่ไม่ใช่อารมณ์ของภวังค์

- จิตกำลังเป็นภวังค์จะให้เห็นไม่ได้เลย จะให้ได้ยินไม่ได้เลย แต่เมื่อมีเสียงกระทบหูขณะนั้นเป็นปัจจัยให้จิตเกิดขึ้นไม่ได้ทำกิจภวังค์ ถ้าไม่ตื่นจะไม่รู้เลยว่ามีอะไรมากระทบ ต้องไม่ลืมถ้าเป็นภวังค์จะไม่รู้เลยว่ามีอะไรมากระทบ แต่เมื่อมีเสียงกระทบ จิตที่เกิดขึ้นรู้ว่ามีสิ่งที่กระทบหูเป็นจิตที่ไม่ใช่ภวังค์ จิตนั้นเกิดขึ้นรู้ว่ามีเสียงกระทบหู

- จิตเป็นสภาพรู้เมื่อเสียงกระทบหูเป็นปัจจัยให้จิตเกิดขึ้นรู้เสียงที่กระทบหู จิตขณะนั้นไม่ได้ทำกิจภวังค์ จิตนั้นเกิดขึ้นยังไม่เห็นแต่รู้ว่ามีสีกระทบตาหรือว่าถ้าได้ยินก็มีเสียงกระทบหู

- เสียงที่ไม่น่าพอใจกระทบหูได้ไหม (ได้) กลิ่นที่น่าพอใจกระทบจมูกได้ไหม รสที่ไม่น่าพอใจกระทบลิ้นได้ไหม จิตที่เกิดต่อจากภวังค์จิตเมื่อมีสิ่งกระทบ ยังไม่ได้รู้สิ่งนั้น ยังไม่เห็น ยังไม่ได้ยินเพียงแต่รู้ว่ามีสิ่งนั้นกระทบทางนั้น จิตขณะนั้นไม่ได้ทำภวังคกิจแต่ทำ “อาวัชชนกิจ” หมายความว่า รู้ว่าอารมณ์กระทบทางไหน ขณะนั้นจิตไม่ได้รู้อย่างที่รู้คำเดี๋ยวนี้แต่เป็นจิตที่เป็นภาวะที่เกิดรู้สิ่งที่กระทบ

- จิตที่รู้อารมณ์ที่กระทบตา หู จมูก ลิ้น กาย ๕ ทางจึงชื่อว่า “ปัญจทวาราวัชชนจิต” ทำอาวัชชนกิจทางหนึ่งทางใดใน ๕ ทาง

- จิตที่รู้อารมณ์ทางหนึ่งทางใดใน ๕ ทางที่ไม่ได้ทำภวังค์กิจแต่ทำอาวัชชนกิจไม่ใช่วิบากจิตไม่ใช่กุศลจิต ไม่ใช่อกุศลจิตเป็นกิริยาจิต

- เพราะฉะนั้น อเหตุกจิตทั้งหมดมีกี่ดวง (มี ๑๘) ขณะนี้เป็นวิบากจิต ๑๕ ดวงและเป็นกิริยาจิตที่เป็นอาวัชชนะทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ๑ ดวงเป็นปัญจทวาราวัชชนะ และที่รู้อารมณ์ที่กระทบใจไม่ใช่กระทบตา หู จมูก ลิ้น กายอีก ๑ “มโนทวาราวัชชนจิต”

- เพราะฉะนั้น เป็นชีวิตประจำวันที่ทำให้เริ่มเข้าใจว่า เป็นธรรมทั้งหมด เป็นกิจการงานของจิตทั้งหมดไม่มีเรา

- วันหนึ่งๆ ไม่เห็น ไม่ได้ยิน ไม่ได้กลิ่น ไม่ลิ้มรส ไมรู้สิ่งที่กระทบสัมผัส คิดนึกเอง คิดนึกเกิดขึ้นได้ไหม (เป็นได้)

- จิตที่เกิดก่อนที่จะรู้อารมณ์ที่คิดเป็นจิตอะไร (นั่นก็เป็นอาวัชชนะ)

อาวัชชนะมี ๒ เป็นอาวัชชนะอะไร (มโนทวาราวัชชนะ) ทำกิจอะไร (รู้อารมณ์ที่กำลังกระทบใจ) ไม่ใช่อย่างนั้นหมายความว่า เป็นจิตที่รู้อารมณ์ทางใจที่กระทบใจ

- เพราะฉะนั้น “แมว” มีอาวัชชนจิตไหม (มี) เป็นจิตชาติอะไร (กิริยา) กิริยาจิตคืออะไร (จิตที่ไม่ใช่เป็นกุศล อกุศล หรือวิบาก)

- เพราะฉะนั้น วิบากจิตทำอาวัชชนกิจได้ไหม (ไม่ได้) ขณะนี้คนเห็น นกเห็น แมวเห็น จิตที่เกิดเป็นอาวัชชนจิตต่างกันหรือเหมือนกัน (เหมือนกันหมดเป็นกิริยาจิต)

- ถ้าไม่มีรูปร่างจะรู้ไหมว่า เป็นคน เป็นแมว หรือเป็นนก (ถ้าไม่มีรูปก็ไม่รู้) ต่างกันตรงไหนแม้ไม่มีรูปต่างกันตรงไหน (ถ้าตรงเห็นก็ไม่สามารถแยกได้ว่า แมวเห็นหรือคนเห็น) เพราะฉะนั้น มีอะไรที่ต่างกัน (ถ้าไม่คิดก็ไม่ทราบ)

- ไม่ได้คิด ถามว่า มีการเกิด มีเป็นภวังค์ มีปัญจทวาราวัชชนะ และมีเห็นเป็นต้น ต่างกันตรงไหนระหว่างคนกับนกกับจระเข้กับงู (ต่างกันตรงภวังค์ เป็นผลของกุศลกรรม ๑ เป็นผลของอกุศลกรรม ๑ ของแมวก่อนอาวัชชนะเป็นภวังค์เป็นผลของอกุศลกรรม ถ้าเป็นคนก็เป็นผลของกุศลกรรม)

- ถูกต้อง แต่ต้องละเอียดกว่านี้อีก เพราะฉะนั้น กุศลมีมากไหม (ต่างกัน) เพราะฉะนั้น กุศลกรรมอย่างอ่อนที่สุดสามารถทำให้เกิดได้ไหม (ได้) ทำให้จิตที่ปฏิสนธิของกุศลอย่างอ่อนที่สุดเป็นจิตที่เป็นอะไรที่เป็นอเหตุกะเกิดขึ้นทำกิจปฏิสนธิ (ถ้าเป็นมนุษย์ปฏิสนธิภวังค์จุติต้องมีเหตุ)

- ต้องมีเหตุแน่นอนแต่เหตุต่างกันหรือเปล่า (ต่างกัน) เพราะฉะนั้น เราถามค่อยๆ ถามให้ค่อยๆ คิดเขาจะคิดออกด้วยตัวของเขาเอง คนเราเกิดมาต่างกันไหม ต่างกันอย่างไรบ้าง

- ไม่ใช่เรียนสำหรับจำแต่ให้เรียนให้เข้าใจความจริงซึ่งเป็นความจริงที่รู้ได้ตลอดเวลา (เข้าใจว่าเป็นมนุษย์เป็นผลของกุศลกรรมแต่ต่างกันตรงที่เห็นคือบางคนเกิดมารวย เกิดมาจน บางคนมีปัญญา บางคนพิการ บางคนเป็นพระราชา บางคนเป็นยาจก)

- มีเหตุที่จะให้เป็นอย่างนั้นหรือเปล่า (มี) เพราะฉะนั้นคนสวยกับคนไม่สวยปฏิสนธิจิตเป็นอะไร (เหตุต่างกัน) เพราะฉะนั้นฟังคำถาม คนสวยกับคนไม่สวยเกิดต่างกันจิตอะไรทำให้ทั้ง ๒ คนนี้เกิด (ปฏิสนธิที่เป็นกุศลวิบาก) เป็นอเหตุกสันตีรณะได้ไหม (อาจจะเป็นไปได้)

- ไม่ใช่ “อาจ” ธรรมไม่ใช่อาจแต่ธรรมต้องเป็นไปตามเหตุและผล (ได้)

- เราเรียนทำไม เราเรียนเพื่อเข้าใจสภาพธรรมที่ไม่ใช่เรา เป็นจิต เป็นเจตสิก เป็นรูป ไม่ใช่รีบเรียนคำเยอะๆ เรียนชื่อมากๆ แต่ไม่เข้าใจสิ่งที่กำลังมีตั้งแต่เกิดจนตาย

- คนที่หวังดีต้องการให้คนอื่นได้เข้าใจ เป็นความเข้าใจของเขาเองแม้ว่าจะยากละเอียดลึกซึ้งแต่เป็นความเข้าใจของเขาได้ถ้าเขาไตร่ตรอง

- เกิดเป็นผู้ชาย เกิดเป็นผู้หญิง จิตอะไรเกิด? เกิดเป็นผู้ชายเกิดเป็นผู้หญิงปฏิสนธิจิตเป็นอุเบกขาสันตีรณะหรือ?

- คุณอาช่าเกิดเป็นผู้หญิงปฏิสนธิจิตเป็นอะไร? คุณอาช่าพิการหรือเปล่า ตาบอดหรือเปล่า? (ไม่) หูหนวกหรือเปล่า (ไม่) แขนขาดขาขาดพิการแต่กำเนิดหรือเปล่า (ไม่) เพราะฉะน้้น ปฏิสนธิจิตของคุณอาช่าเป็นอะไร? ทุกคนเกิดมาด้วยอุเบกขาสันตีรณปฏิสนธิจิตหรือ? พระสัมมาสัมพุทธเจ้า?

- กุศลกรรมให้ผลเป็นอุเบกขาสันตีรณปฏิสนธิเท่านั้นหรือ (อาจจะเป็นโสมนัสสันตีรณะ) คิดเองหมด ไม่ได้เข้าใจที่ได้ฟังเรื่อง “อเหตุกจิต” จิตที่ไม่ประกอบด้วยโลภะ โทสะ โมหะหรืออโลภะ อโทสะ และปัญญา

- ทบทวนตั้งแต่ต้นอเหตุกจิตคือจิตอะไร (จิตที่ไม่มีเหตุ) เป็นกุศลได้ไหม เป็นอกุศลได้ไหม ถ้าทุกคนเกิดด้วยสันตีรณกุศลวิบากจะต่างกันไหม ถ้าทุกคนเกิดด้วยอเหตุกสันตีรณกุศลวิบากจิต ทุกคนจะต่างกันไหมหรือจะเหมือนกัน (ยังต่างกันได้) อะไรต่างกัน (เช่นเกิดมาเข้าใจ ไม่เข้าใจต่างกัน) ถ้าไม่มีเหตุต่าง ผลจะต่างไหม (เพราะเหตุต่างกันผลจึงต่างกัน

- เพราะฉะนั้นกุศลที่น้อยมากมีอกุศลมากกับกุศลที่มีกำลังมากผลจะต่างไหม (ต่างกัน) เพราะฉะนั้น ต้องฟังธรรมละเอียดทุกคำ จึงเข้าใจเหตุผลของจิตที่ประกอบด้วยเหตุเป็นอย่างไรและจิตที่ไม่ประกอบด้วยเหตุเป็นอย่างไร