ขอโอกาสถามท่านอาจารย์ผู้รู้ เกี่ยวกับอนุสัยที่สะสมในจิตครับ
ตามที่ผมเข้าใจว่าจิตและเจตสิกเกิดขึ้นมาเพื่อรับรู้อารมณ์แล้วก็ดับไปแล้วอนุสัย การสะสมอกุศล สะสมกิเลส รวมทั้งสะสมกรรม จะเกิดขึ้นได้อย่างไรครับในเมื่อ จิตและเจตสิกก่อนหน้าดับไปแล้ว
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
จิตเกิดดับทีละขณะๆ จิตขณะหนึ่งเกิดแล้วดับไป มีความเป็นปัจจัยคือเป็นอนันตรปัจจัยและสมนันตรปัจจัย ให้จิตขณะต่อไปเกิดสืบต่อโดยไม่มีระหว่างคั่นและเป็นลำดับด้วยดี สิ่งที่มีในจิตขณะก่อน ก็สืบต่อมาในจิตขณะต่อมา เมื่ออกุศลเกิดขึ้น หรือ กุศลเกิดขึ้น ก็เกิดตรงชวนวิถี อกุศลเกิด ก็สะสมพืชเชื้อที่ไม่ดีที่เป็นอนุสัยต่อไป เช่น อวิชชา ความไม่รู้เป็นต้น (ซึ่งเมื่อได้เหตุปัจจัย ก็เป็นเหตุให้อกุศลในระดับต่างๆ เกิดขึ้น เพราะยังมีอนุสัย) ถ้ากุศลเกิด สะสมสิ่งที่ดีต่อไป ซึ่งเมื่อเกิดแล้วดับแล้วก็ไม่ได้สูญหายไปไหน ก็สะสมสืบต่ออยู่ในจิตขณะต่อๆ ไป เพราะเหตุว่าจิตเกิดดับทีละขณะๆ จิตจึงสะสมทั้งฝ่ายไม่ดีและฝ่ายดี และถ้าฝ่ายไม่ดีหรือฝ่ายดีนั้น ถึงความเป็นกรรมที่พร้อมจะให้ผล ก็สามารถเป็นเหตุให้เกิดผลในภายหน้าได้ ทั้งหมดไม่สูญหายไปไหนเลย สะสมอยู่ที่จิต นั่นเอง
จะเห็นได้จริงๆ ว่า แต่ละคนมีสิ่งที่สะสมมาจากขณะที่เป็นชวนวิถีที่ต่างๆ กัน บางคนมีอกุศลมาก ก็เป็นปัจจัยให้เขามีอกุศลประเภทนั้นๆ เกิดมาก เช่น โลภะ โทสะ เป็นต้น ในทางตรงกันข้าม ถ้าสะสมมาในทางฝ่ายกุศล ก็เป็นเหตุให้กุศลนั้นๆ เกิดขึ้นต่อไปได้ ทั้งหมดแสดงถึงความเป็นธรรมที่เกิดเพราะเหตุปัจจัย ไม่อยู่ในอำนาจบังคับบัญชาของใครทั้งสิ้น ครับ
... ยินดีในกุศลของทุกๆ ท่านครับ ...
