เจตนา และการกระทำในความฝัน

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

สภาพธรรม เป็นจริงอย่างไร ก็เป็นจริงอย่างนั้น ใครๆ ก็ไม่สามารถเปลี่ยนแปลงให้เป็นอย่างอื่นไปได้ ความเข้าใจพระธรรมก็ต้องค่อยๆ สะสมไปทีละเล็กทีละน้อย ซึ่งจะขาดการฟังพระธรรมศึกษาพระธรรมไม่ได้เลยทีเดียว

ขณะที่กำลังฝัน ไม่พ้นไปจากนามธรรม คือ จิตและเจตสิกที่ฝัน และขณะที่ฝันต้องไม่ใช่ขณะที่หลับสนิท เพราะถ้าเป็นขณะที่หลับสนิทจิตเป็นภวังค์ดำรงภพชาติความเป็นบุคคลนี้ จิตไม่ได้เกิดขึ้นรู้อารมณ์ทางใดทางหนึ่งใน ๖ ทาง จึงไม่ฝัน เพราะในขณะที่ฝัน ต้องเป็นวิถีจิต (จิตที่เกิดขึ้นรู้อารมณ์ทางหนึ่งทางใด ใน ๖ ทาง) แต่ไม่ใช่วิถีจิตทางตา หู จมูก ลิ้น กาย แต่เป็นวิถีจิตทางใจ เท่านั้นที่ฝัน เป็นกุศลบ้างเป็นอกุศลบ้างตามการสะสม ซึ่งขณะที่กำลังฝันนั้นเป็นการคิดนึกถึงเรื่องบัญญัติของสิ่งที่เคยเห็น เคยได้ยิน เคยได้กลิ่น เป็นต้นนั่นเอง ในขณะที่ฝัน จิต เจตสิก เป็นสภาพธรรมที่มีจริง ไม่มีเราที่ฝัน ซึ่งเป็นความเกิดขึ้นเป็นไปของธรรมเท่านั้น ส่วนเรื่องราวที่ฝันไม่มีจริง

ควรที่จะได้เข้าใจว่า ขณะที่หลับสนิทจะไม่ฝัน เพราะขณะที่หลับสนิทนั้นเป็นภวังคจิต จิตเกิดขึ้นดำรงภพชาติความเป็นบุคคลนี้ไว้ เป็นการรับผลของกรรม เพราะเป็นวิบากจิต แต่ถ้าเกิดฝันขึ้น ขณะนั้นไม่ใช่วิบากจิตแล้ว ไม่ใช่การรับผลของกรรมแต่เป็นกุศลจิตหรืออกุศลจิต ที่ฝัน เป็นการสะสมกุศลหรืออกุศลต่อไป ซึ่งก็แล้วแต่กำลังของกุศลหรืออกุศลในขณะนั้น ว่าจะมีมากแค่ไหน เป็นไปตามการสะสมของแต่ละบุคคลจริงๆ ซึ่งถ้ามีกำลังก็สามารถที่จะเป็นเหตุให้เกิดวิบากในภายหน้าได้ เป็นธรรมที่เกิดเพราะเหตุปัจจัย ไม่อยู่ในอำนาจบังคับบัญชาของใครเลยจริงๆ ตราบใดที่ยังมีกิเลสก็ยังต้องฝัน ซึ่งเป็นธรรมที่เกิดเพราะเหตุปัจจัย จากการที่เห็น เคยได้ยิน เคยจำได้ ก็ทำให้ฝัน ซึ่งเป็นความคิดนึกทางใจ เป็นไปด้วยอำนาจของกุศลบ้างอกุศลบ้าง บุคคลที่ไม่ฝันเลยคือพระอรหันต์ เพราะดับกิเลสทั้งปวงได้อย่างหมดสิ้นแล้ว ไม่มีทั้งกุศลและอกุศลเกิดขึ้นอีกเลย ครับ

*กรรมที่ทำในขณะฝัน นั้น มีกำลังอ่อน ไม่สามารถให้เกิดปฏิสนธิได้ แต่สามารถให้ผลหลังจากที่เกิดแล้วได้ ตามข้อความใน พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ เล่ม ๒ ภาค ๒ - หน้าที่ ๖๔๔ ดังนี้

ถามว่า กุศลธรรมและอกุศลธรรมที่บุคคลทำในขณะฝันเป็นธรรม
มีวิบากหรือไม่?
ตอบว่า มีวิบาก แต่กรรมที่ทำในเวลาฝันนั้นไม่อาจให้ปฏิสนธิได้ เพราะความที่กรรมนั้นมีกำลังทราม. แต่ครั้นเมื่อปฏิสนธิเป็นไปแล้วด้วยกรรมอย่างอื่นให้ผลแล้ว กรรมที่ทำในเวลาฝัน ย่อมให้ผล

... ยินดีในกุศลของคุณ kiti และทุกๆ ท่านด้วยครับ ...

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาครับ

ขออนุโมทนา ขอบคุณในคำตอบท่านวิทยากร ละเอียดและกระจ่างมาก

สาธุ