ญาณทัสสนะ ยถาภูตญาณทัสสนะ วิมุตติญาณทัสสนะ

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

~ ญาณทัสสนะ หมายถึง เห็นด้วยปัญญา มุ่งหมายถึงปัญญาในระดับต่างๆ ตามข้อความใน พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย สีลขันธวรรค เล่ม ๑ ภาค ๑ - หน้าที่ ๔๖๗ ดังนี้

"ในพระบาลีว่า ญาณทสฺสนาย จิตฺตํ อภินีหรติ นี้ คำว่า ญาณทัสสนะ ท่านกล่าวหมายถึง มรรคญาณก็ได้ ผลญาณก็ได้ สัพพัญญุตญาณก็ได้ ปัจจเวกขณญาณก็ได้ วิปัสสนาญาณ ก็ได้.

ก็มรรคญาณ ท่านเรียกว่า ญาณทัสสนะ ในพระบาลีนี้ว่า ดูกรอาวุโส ท่านย่อมประพฤติพรหมจรรย์ในพระผู้มีพระภาคเจ้า เพื่อความบริสุทธิ์แห่งญาณทสัสนะหรือหนอแล.

ผลญาณ ท่านเรียกว่า ญาณทัสสนะ ในพระบาลีนี้ว่า อุตตริมนุสสธรรม อื่นนี้ คือญาณทัสสนะวิเศษที่ควรแก่พระอริยะ เป็นผาสุกวิหารซึ่งเราบรรลุแล้ว.

สัพพัญญุตญาณ ท่านเรียกว่า ญาณทัสสนะ ในพระบาลีนี้ว่า ญาณทัสสนะเกิดขึ้นแล้วแม้แก่พระผู้มีพระภาคเจ้าแลว่า อาฬารดาบสกาลามโคตร ทำกาละได้ ๗ วัน.

ปัจจเวกขณญาณ ท่านเรียกว่า ญาณทัสสนะ ในพระบาลีนี้ว่าก็ญาณทัสสนะเกิดขึ้นแล้วแก่เรา วิมุติของเราไม่กำเริบ ชาตินี้เป็นชาติสุดท้าย.

แต่คำว่า ญาณทสฺสนาย จิตฺตํ ในที่นี้ท่านกล่าวหมายถึง ญาณทัสสนะที่เป็นวิปัสสนาญาณ.

~ ยถาภูตญาณทัสสนะ เป็นความรู้ความเห็นตามความเป็นจริง หมายถึง วิปัสสนาญาณที่ ๒ คือ ปัจจยปริคคหญาณเป็นการประจักษ์แจ้งนามรูป พร้อมทั้งเหตุปัจจัยที่ทำให้นามรูปเหล่านั้นเกิดขึ้นตามความเป็นจริง หรืออีกนัยหนึ่งหมายถึง ทิพยจักขุญาน เป็นปัญญาที่เกิดกับอภิญญาจิต ซึ่งเกิดจากการอบรมสมภภาวนาจนจิตสงบถึงปัญจมฌาน (รูปฌานที่ ๕) สามารถเห็นรูปแม้อยู่ในที่ไกล ในที่มืด หรือในที่ปกปิดไว้ได้

~ วิมุตติญาณทัสสนะ เป็นปัญญาที่เกิดขึ้นพิจารณากิเลสที่ดับได้แล้ว พิจารณากิเลสที่ยังเหลืออยู่ (สำหรับผู้ที่ไม่ใช่พระอรหันต์) และ พิจารณาพระนิพพาน ปัญญาที่เป็นวิมุตติญาณทัสสนะนั้น ก็คือ ปัจจเวกขณญาณ นั่นเอง ครับ

... ยินดีในกุศลของคุณ kidsana และทุกๆ ท่านด้วยครับ ...

ยินดีในกุศลจิตครับ